fbpx

Relacje

skuteczna komunikacja

Jak skutecznie się komunikować?

, ,

Komunikacja towarzyszy nam na co dzień,  w pracy, w domu, w relacjach z bliskimi czy znajomymi. To dzięki niej możemy wyrażać swoje myśli, potrzeby i emocje, a także lepiej rozumieć innych. Choć wydaje się, że „rozmowa” to rzecz naturalna, skuteczna komunikacja wcale nie jest oczywista. Ile razy zdarzyło Ci się poczuć, że druga osoba kompletnie nie zrozumiała Twoich intencji? Albo, że rozmowa, która miała rozwiązać problem, tylko go pogłębia?

Dobra wiadomość jest taka, że umiejętność porozumiewania się można rozwijać. To kompetencja, której można się nauczyć i którą warto ćwiczyć. Czytaj dalej i dowiedz się dlaczego.

Czym właściwie jest skuteczna komunikacja?

Skuteczna komunikacja to proces, w którym wiadomość przekazana przez nadawcę zostaje odebrana przez drugą stronę w taki sposób, jaki był zamierzony. Brzmi prosto, ale w praktyce bywa trudne. Komunikat to nie tylko słowa. Na odbiór przekazu wpływ mają również ton głosu, mimika, gesty, tempo mówienia czy kontekst, w jakim rozmowa się odbyła. Równie ważne są intencje, jakie towarzyszą nadawcy, oraz to, jak odbiorca interpretuje przekaz na podstawie własnych doświadczeń i emocji.

Pierwszym krokiem do  poprawy skuteczności komunikacji jest zauważenie, że w ogóle pojawia się problem.  Wielu ludzi traktuje sposób, w jaki się porozumiewają, jako coś naturalnego i niezmiennego.

Często wynosimy swoje style komunikacji z domu rodzinnego i nie zastanawiamy się, nad tym czy mogą one utrudniać dialog. Dopiero świadome przyjrzenie się temu, jak mówimy i słuchamy, pozwala dostrzec, że istnieją inne, bardziej skuteczne sposoby porozumiewania się.

Najczęstsze bariery w komunikacji – Dlaczego nie możemy się dogadać?

Trudności w rozmowie zwykle nie wynikają ze złej woli, lecz z pewnych nawyków i automatycznych reakcji, których nawet nie jesteśmy świadomi. Bariery te mogą na stałe utrudniać porozumienie, jeśli nie zaczniemy ich zauważać i świadomie im przeciwdziałać.

  • Założenia i interpretacje – często zamiast zapytać wprost, co druga osoba miała na myśli, dopowiadamy sobie jej intencje. To rodzi nieporozumienia i niepotrzebne konflikty.

Można inaczej: zamiast interpretować, zadawaj pytania w stylu: „Czy dobrze rozumiem, że…?” lub „Co dokładnie masz na myśli?”.

  • Brak uważności – zdarza się, że podczas rozmowy myślami jesteśmy zupełnie gdzie indziej albo równocześnie sprawdzamy telefon. Druga osoba szybko to wyczuwa i czuje się zlekceważona.

Można inaczej: odkładaj rozpraszacze, utrzymuj kontakt wzrokowy i sygnalizuj zainteresowanie krótkimi reakcjami („rozumiem”, „mhm”).

  • Emocje – silny gniew, lęk czy frustracja mogą całkowicie zagłuszyć treść rozmowy. W takich chwilach mówimy rzeczy, których później żałujemy, a główny problem pozostaje nierozwiązany.

Można inaczej: zanim odpowiesz, zrób krótką pauzę, weź głęboki oddech, a w razie potrzeby zaproponuj przerwę :„Potrzebuję chwili, żeby się uspokoić, wróćmy do tego za moment”.

  • Niejasne komunikaty – wieloznaczne wypowiedzi, skróty myślowe czy ironia często sprawiają, że odbiorca odczytuje przekaz zupełnie inaczej niż zamierzaliśmy.

Można inaczej: staraj się mówić prosto i konkretnie. Jeśli używasz metafory czy żartu, upewnij się, że druga strona zrozumiała go w zamierzony sposób.

Świadomość tych przeszkód to pierwszy krok, aby zacząć im przeciwdziałać. Każda z nich może być punktem wyjścia do nauki nowych, bardziej wspierających nawyków komunikacyjnych.

Zasady skutecznej komunikacji

Psychologia od lat bada, co sprawia, że rozmowa jest owocna. Oto kilka kluczowych zasad:

1. Aktywne słuchanie

Polega na pełnym skupieniu na tym, co mówi druga osoba. To nie tylko milczenie, ale również sygnały niewerbalne (kiwanie głową, kontakt wzrokowy) oraz parafrazowanie („Rozumiem, że czujesz…?”). Dzięki temu rozmówca wie, że naprawdę staramy się go zrozumieć.

2. Jasność przekazu

Prostota i precyzja mają większą wartość niż długie wywody. Warto unikać niejednoznaczności: im jaśniej formułujemy komunikaty, tym mniejsze ryzyko nieporozumień.

3. Świadomość niewerbalna

Według badań ponad połowa treści komunikatu to mowa ciała i ton głosu. Postawa, gesty czy mimika mogą wzmocnić lub osłabić przekaz słowny. Ważne, by były spójne.

4. Empatia

Skuteczna komunikacja to nie tylko wyrażanie siebie, ale też próba zrozumienia drugiej strony. Empatia pozwala nam wejść w cudzą perspektywę i odpowiedzieć w sposób, który naprawdę buduje więź.

5. Asertywność

To umiejętność wyrażania własnych potrzeb i opinii w sposób spokojny i pełen szacunku  tzn. bez agresji, ale też bez uległości. Dzięki asertywności chronimy swoje granice, nie naruszając przy tym granic innych.

Skuteczna komunikacja – Praktyczne wskazówki na co dzień

Te zasady warto wprowadzać w życie małymi krokami, tak aby stopniowo stały się naturalnym elementem rozmowy. Oto konkretne propozycje:

  • Zmieniaj „Ty zawsze…” na „Ja czuję…, gdy…”. Dzięki temu mówisz o sobie zamiast obwiniać drugą osobę, co zmniejsza defensywność i sprzyja otwartej rozmowie. Przykład: zamiast „Ty nigdy mnie nie słuchasz”, powiedz „Czuję się ignorowany, gdy przerywasz mi w trakcie rozmowy”.
  • Zrób pauzę w emocjach. Przerwa na świadomy oddech lub chwila ciszy często zapobiega kłótni i pozwala przeanalizować, co naprawdę chcemy powiedzieć. Można też umówić się z partnerem na „pauzę emocjonalną”, jeśli rozmowa staje się zbyt napięta.
  • Sprawdzaj, czy druga osoba dobrze Cię zrozumiała. Po przekazaniu myśli warto zapytać: „Czy o to mi chodziło?” lub poprosić odbiorcę o powtórzenie własnymi słowami, jak odebrał Twoją wypowiedź. To prosty sposób na uniknięcie nieporozumień.
  • Ćwicz uważność. Odkładanie telefonu, patrzenie w oczy rozmówcy i aktywne słuchanie sygnalizuje pełne zaangażowanie. Nawet krótka chwila pełnej obecności robi ogromną różnicę.
  • Parafrazuj i dopytuj. Powtarzanie własnymi słowami tego, co powiedziała druga osoba i zadawanie dodatkowych pytań pomaga upewnić się, że dobrze ją rozumiesz. Przykład: „Czy dobrze Cię rozumiem, że…?”
  • Unikaj wielozadaniowości. Rozmowa wymaga pełnej uwagi. Jednoczesne gotowanie, przeglądanie telefonu czy oglądanie telewizji ogranicza skuteczność komunikacji i poczucie bycia wysłuchanym.
  • Ustalcie wspólne zasady rozmowy. W dłuższych relacjach, np. w związkach, warto ustalić np. „czas na wypowiedź” dla każdej osoby lub „zasadę braku przerywania”. To pozwala uniknąć konfliktów i daje poczucie bezpieczeństwa w dialogu.
  • Rozwijaj empatię. Staraj się zauważać emocje drugiej osoby i reagować na nie słowami: „Widzę, że jesteś zdenerwowany, chcesz o tym porozmawiać?” To buduje zaufanie i sprzyja otwartości.
  • Ćwicz asertywność. Wyrażaj swoje potrzeby wprost, ale z szacunkiem. To pozwala unikać nagromadzenia frustracji, które często prowadzi do niekontrolowanych wybuchów.

Wprowadzanie tych praktyk krok po kroku pozwala budować świadome nawyki komunikacyjne, które z czasem stają się naturalnym sposobem porozumiewania się w codziennym życiu.

Dlaczego warto rozwijać umiejętność skutecznego komunikowania się?

Efektywna komunikacja to inwestycja, która zwraca się w wielu obszarach życia. Jej korzyści wykraczają daleko poza samą rozmowę. Wpływa na relacje, pracę, a nawet poczucie własnej wartości i komfort psychiczny.

  • Zmniejsza liczbę nieporozumień i konfliktów. Jasny, świadomy przekaz oraz aktywne słuchanie pozwalają uniknąć sytuacji, w których drobne różnice w interpretacji eskalują w poważniejsze spory. Dzięki temu oszczędzamy czas i energię, które w przeciwnym razie mogłyby być pochłonięte przez ciągłe kłótnie i napięcia.
  • Wzmacnia relacje rodzinne i partnerskie. Umiejętność mówienia o własnych potrzebach, empatycznego słuchania i okazywania zrozumienia buduje poczucie bezpieczeństwa i bliskości. Relacje, w których partnerzy potrafią się skutecznie porozumiewać, są bardziej stabilne i satysfakcjonujące, a trudne tematy, np. takie jak finanse, wychowanie dzieci czy obowiązki domowe, można omawiać w konstruktywny sposób.
  • Zwiększa efektywność współpracy w pracy. W środowisku zawodowym precyzyjne i jasne komunikaty pozwalają uniknąć błędów, przyspieszają realizację zadań i sprzyjają efektywnemu rozwiązywaniu problemów. Umiejętność asertywnego wyrażania potrzeb i oczekiwań oraz otwartego przyjmowania informacji zwrotnej zwiększa szanse na sukces zarówno indywidualny, jak i zespołowy.
  • Daje poczucie bycia wysłuchanym i zrozumianym. Gdy potrafimy skutecznie komunikować swoje myśli i emocje, rośnie nasze poczucie kontroli nad sytuacjami, w których uczestniczymy. Doświadczanie, że druga osoba naprawdę nas słyszy, zmniejsza frustrację, wzmacnia pewność siebie i poprawia samopoczucie psychiczne.

Rozwijanie umiejętności komunikacji nie jest więc jedynie ćwiczeniem w mówieniu czy słuchaniu. To proces, który realnie wpływa na jakość życia, jakość relacji oraz komfort codziennych interakcji. Osoby, które świadomie pracują nad porozumiewaniem się, szybciej rozwiązują konflikty, łatwiej nawiązują kontakty i tworzą głębsze, bardziej satysfakcjonujące więzi z innymi.

Skuteczna komunikacja jako klucz do udanych relacji

Skuteczna komunikacja nie jest wrodzonym talentem, to kompetencja, którą każdy z nas może rozwijać. Wymaga uważności, otwartości i praktyki, ale z czasem staje się naturalnym sposobem bycia z innymi. To właśnie dzięki niej budujemy głębsze, bardziej satysfakcjonujące relacje.

Komunikacja ma ogromne znaczenie w budowaniu więzi z ludźmi, także w związkach romantycznych. Jeśli czujesz, że brak porozumienia w Waszej relacji coraz częściej prowadzi do napięć i poczucia oddalenia, pomocna może być terapia par, gdzie w bezpiecznych warunkach można nauczyć się otwartej, szczerej i skutecznej komunikacji.

O autorze: Anna Tabor

Jestem psychologiem, psychoterapeutką, psychoterapeutką uzależnień. Ukończyłam studia psychologiczne na Uniwersytecie Marii Curie – Skłodowskie w Lublinie oraz 4-letnią akredytowaną Szkołę Psychoterapii Intra.  

Prowadzę psychoterapię indywidualną oraz terapię par. Pracuję w nurcie humanistyczno – doświadczeniowym, w którym najważniejsza dla mnie jest bezpieczna, pełna akceptacji relacja z klientem. 

Na psychoterapię zapraszam osoby dorosłe, ale także młodzież od 14 roku życia. Zapraszam również na konsultacje rodziców, którzy zmagają się z trudnościami wychowawczymi, podejrzewają, że ich dzieci mają problem z substancjami psychoaktywnymi. 

Więcej o autorce
terapia młodzieży

Dlaczego Twój nastolatek Cię nienawidzi? – o zmianach w funkcjonowaniu mózgu w okresie nastoletnim

, ,

Czy masz wrażenie, że Twój słodki, kochający syn lub córka nagle zmienił się w trudnego nastolatka, który krzyczy, trzaska drzwiami, odsuwa się i reaguje agresją lub wycofaniem na każde Twoje słowo? Nie jesteś w tym sama.

Wielu rodziców zadaje sobie pytanie: „Dlaczego nastolatek odrzuca matkę i ojca?” albo „Co zrobić z trudnym nastolatkiem?”.

Warto wiedzieć, że to, co przeżywa Twoje dziecko, ma głębokie korzenie w rozwoju emocjonalnym młodzieży i zmianach zachodzących w mózgu nastolatków. Zrozumienie tego może pomóc Ci zachować spokój, wyznaczać granice z empatią i wspierać swoje dziecko w procesie dojrzewania.

Co dzieje się w mózgu nastolatków?

Okres dojrzewania to czas intensywnych zmian w strukturze mózgu – następuje tzw. pruning (przycinanie zbędnych połączeń synaptycznych) oraz wzmacnianie tych używanych. To proces neuroplastyczności, który przygotowuje mózg do bardziej efektywnego działania, ale w międzyczasie może powodować chaos w emocjach i zachowaniu.

Kora przedczołowa, odpowiedzialna za planowanie, przewidywanie konsekwencji i kontrolę impulsów, rozwija się aż do około 25. roku życia, dlatego nastolatki podejmują szybkie decyzje i często działają pod wpływem chwili.

Jednocześnie układ limbiczny, odpowiadający za emocje, działa bardzo intensywnie, co powoduje huśtawki nastroju, impulsywne decyzje, dramatyczne reakcje i silne odczuwanie nagrody. System dopaminowy w tym okresie jest bardziej wrażliwy, co tłumaczy większą skłonność do ryzyka i poszukiwania nowych doświadczeń, często wbrew zasadom ustalonym w domu.

Te procesy są naturalną częścią etapu, jakim jest rozwój emocjonalny nastolatków, ale dla rodzica mogą być czasem frustracji, złości i poczucia bezradności.

Psychologia nastolatków a potrzeba autonomii

Psychologia nastolatków pokazuje, że wybuchy złości, odrzucanie rodzica, zamykanie się w pokoju czy dystans to często sygnały potrzeby oddzielania się, budowania tożsamości i samodzielności. Odrzucenie matki i ojca nie wynika z nienawiści, lecz z pragnienia oddechu, sprawdzenia granic i wyodrębnienia swojego „Ja”.

Konflikty z rodzicem to bezpieczny poligon do nauki stawania po swojej stronie, obrony własnego zdania i testowania, czy rodzic nadal kocha, nawet jeśli nastolatek mówi: „Nienawidzę Cię”. Paradoksalnie, to dobrze, że nastolatek buntuje się jawnie. Choć trudno taki komunikat odczytać z początku, to brzmi on tak naprawdę “Kocham Cię i chcę się wyodrębnić i dojrzeć, dlatego się buntuję – inaczej tego teraz nie umiem wyrazić”.

Rodzice często pytają: „Dlaczego nastolatek odrzuca matkę i ojca?”. Odpowiedź brzmi: bo tego potrzebuje, by się rozwinąć. Choć to bolesne, jest to naturalna część rozwoju emocjonalnego młodzieży.

Presja rówieśników i rozwój tożsamości

W okresie dojrzewania rówieśnicy stają się centrum świata nastolatka. Akceptacja grupy jest ważniejsza niż zdanie rodzica, co może prowadzić do buntu, zmiany wyglądu, stylu ubierania się, eksperymentowania czy ignorowania granic w domu.

Presja grupy rówieśniczej może potęgować zachowania ryzykowne i konflikty w domu, ale jest również ważnym etapem kształtowania tożsamości, wartości i światopoglądu.

Rodzic staje się wtedy „bezpiecznym miejscem powrotu” pod warunkiem, że zachowuje ramy, spokój i nie bierze wszystkiego do siebie.

Co zrobić z tzw. “trudnym nastolatkiem”?

Jeśli zastanawiasz się, co robić w bardzo trudnych momentach w relacji z nastolatkiem, najważniejsze jest, aby pamiętać, że Twoje dziecko nie działa przeciwko Tobie. To efekt próby poradzenia sobie z chaosem w ciele i głowie, presją rówieśników oraz silną potrzebą autonomii.

·         Daj prawo do trudnych emocji i zachowań – akceptuj, że bunt, złość czy wycofanie to naturalne elementy rozwoju emocjonalnego nastolatków.

·          Zadbaj o siebie – Twoja własna regulacja emocji i zachowanie spokoju to fundament, by wspierać dziecko.

·         Szukaj wsparcia dla siebie i rodziny – w trudnych momentach nie bój się sięgnąć po pomoc specjalistów.

·         Dbaj o równowagę między dawaniem wolności a strukturą – nastolatek potrzebuje jasnych granic, ale też przestrzeni do samodzielności.

Pamiętaj, że rozwój emocjonalny młodzieży wymaga nie tylko granic, ale też empatycznej obecności rodzica, który towarzyszy w dorastaniu, a nie próbuje kontrolować każdy krok.

Jak reagować na trudne zachowania nastolatków?

Trudne zachowania, takie jak krzyki, agresja, zamykanie się czy prowokacje, bywają dla rodziców ogromnym wyzwaniem. Ważne jest, by reagować z rozwagą i spokojem:

·         Nie bierz „nienawiści” do siebie osobiście – to często wyraz frustracji i potrzeby oddzielenia się. Twoje dziecko nadal Cię kocha, ale uczy się niezależności.

·          Zachowaj granice i strukturę przy dawaniu swobody – stałość zasad daje poczucie bezpieczeństwa, a jednocześnie pozwala na samodzielne podejmowanie decyzji i ponoszenie ich konsekwencji.

·         Empatia i słuchanie bez oceniania – nawet gdy słyszysz trudne słowa, pozwól dziecku poczuć się wysłuchanym, nie przerywaj i nie moralizuj.

·         Uświadamiaj emocje – pomagaj nazywać uczucia, tłumacz, co dzieje się w ciele i mózgu oraz pokazuj sposoby radzenia sobie z emocjami.

·         Ustal zasady komunikacji w konflikcie – zachowaj spokój, nie eskaluj kłótni, a jeśli emocje są zbyt silne, proponuj przerwę i rozmowę w innym czasie.

Takie podejście zwiększa szansę, że relacja przetrwa okres dorastania i stanie się silniejsza, nawet jeśli zachowania Twojego nastoletniego dziecka bywają teraz bardzo trudne. 

Kiedy warto zgłosić się po pomoc?

Są jednak sytuacje, kiedy trudne, czasem nawet agresywne zachowania nastolatka stają się sygnałem, że rodzina potrzebuje wsparcia.

Warto rozważyć psychoterapię młodzieży lub konsultację rodzinną, jeśli:

  • nastolatek ma długotrwały spadek nastroju, 
  • nietypowo dla niego wycofuje się lub izoluje przez długi czas,
  • pojawiają się napady agresji,
  • nastolatek ma trudności w relacjach z rówieśnikami i nauczycielami,
  • występują zachowania autoagresywne, samookaleczanie lub myśli rezygnacyjne,
  • następuje gwałtowny spadek wyników w szkole,
  • pojawia się nadużywanie substancji,
  • masz podejrzenia, że dziecko doświadcza przemocy rówieśniczej lub cyberprzemocy,
  • czujesz, że relacja w rodzinie jest w kryzysie.

Pamiętaj, że zachowania nastolatka są symptomem tego, że coś nie działa w systemie rodzinnym. To nie jest ocena rodziców, lecz cenna informacja zwrotna, która daje szansę na wzrost i zbudowanie bliższych relacji w rodzinie.

W psychoterapii młodzieży pracujemy nad całą rodziną, ponieważ dziecko jest jej częścią, a zmiana w komunikacji, granicach i postawie rodziców jest kluczowa, aby wspierać rozwój emocjonalny nastolatków.

Jeśli czujesz, że sytuacja Cię przerasta i potrzebujesz wsparcia, zapraszamy na konsultację.

Psycholog dla młodzieży Warszawa gwarantuje pełne zrozumienie, bezpieczną przestrzeń, realne strategie działania i pomoc w odbudowaniu relacji z Twoim dzieckiem.

Pomagamy przejść przez trudny czas dojrzewania tak, aby relacja z Twoim nastolatkiem była bliższa, spokojniejsza i oparta na wzajemnym szacunku – nawet jeśli teraz wydaje się to niemożliwe.

O autorze: Anna Tabor

Jestem psychologiem, psychoterapeutką, psychoterapeutką uzależnień. Ukończyłam studia psychologiczne na Uniwersytecie Marii Curie – Skłodowskie w Lublinie oraz 4-letnią akredytowaną Szkołę Psychoterapii Intra.  

Prowadzę psychoterapię indywidualną oraz terapię par. Pracuję w nurcie humanistyczno – doświadczeniowym, w którym najważniejsza dla mnie jest bezpieczna, pełna akceptacji relacja z klientem. 

Na psychoterapię zapraszam osoby dorosłe, ale także młodzież od 14 roku życia. Zapraszam również na konsultacje rodziców, którzy zmagają się z trudnościami wychowawczymi, podejrzewają, że ich dzieci mają problem z substancjami psychoaktywnymi. 

Więcej o autorce
narcyz

Czym jest, a czym nie jest narcyzm?

, ,

W ostatnich latach pojęcie „narcyz” stało się niezwykle popularne w przestrzeni publicznej. Coraz częściej słyszymy, że ktoś określa swojego byłego partnera, szefa czy znajomego mianem narcyza. Jednak czy zawsze jest to trafne? Czy każda osoba pewna siebie i dbająca o własne interesy rzeczywiście cierpi na narcystyczne zaburzenie osobowości? W tym artykule przyjrzymy się, czym naprawdę jest narcyzm jako zaburzenie, jakie są jego przyczyny, objawy i rokowania, a także omówimy, dlaczego niewłaściwe używanie tego terminu może prowadzić do nieporozumień i krzywdzących uproszczeń.

Narcyzm jako zaburzenie osobowości

Narcyzm to pojęcie, które jest często używane w codziennym języku w sposób nieprecyzyjny. W rzeczywistości jednak narcyzm może być rozpatrywany jako cecha osobowości, ale także jako zaburzenie – narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD, Narcissistic Personality Disorder), które charakteryzuje się szeregiem określonych kryteriów diagnostycznych. Każdy z nas może przejawiać pewne cechy narcystyczne (silniejsze lub słabsze), ale nie oznacza to od razu, że mamy zaburzenie w tym obszarze. Istnieje spektrum cech narcystycznych, od rysu osobowościowego po zaburzenie, a dodatkowo niektóre zachowania kojarzące się narcyzmem mogą występować na innym tle. Precyzyjnym różnicowaniem tych kategorii zajmują się specjaliści, natomiast wiele osób szuka wskazówek mających pozwolić im zarysować problem, zacząć się zastanawiać nad sięgnięciem po pomoc, i jako wsparcie tym osobom publikujemy ten tekst.

Do głównych cech narcystycznego zaburzenia osobowości należą:

  • poczucie wyższości i wyjątkowości,
  • nadmierna potrzeba podziwu,
  • brak empatii wobec innych, trudność w okazywaniu autentycznej bliskości, 
  • wykorzystywanie innych do osiągania własnych celów,
  • arogancka i wyniosła postawa, przy jednoczesnej bardzo niskiej samoocenie,
  • wrażliwość na krytykę i skłonność do wybuchów gniewu w przypadku jej otrzymania,
  • wewnętrzna pustka i brak autentycznego kontaktu z przeżywaniem swoich emocji.

Przyczyny narcyzmu

Narcystyczne zaburzenie osobowości jest złożonym zjawiskiem wynikającym z interakcji wielu czynników – społecznych, środowiskowych oraz wychowawczych. Kluczowym elementem jest wczesne dzieciństwo, kiedy to kształtują się nasze relacje z opiekunami i fundamenty poczucia własnej wartości. W wielu przypadkach osoby rozwijające cechy narcystyczne doświadczają sprzecznych sygnałów: z jednej strony mogą być nadmiernie idealizowane przez opiekunów, a z drugiej – doświadczać chronicznej krytyki, zaniedbania lub odrzucenia. Takie dysonanse w relacjach prowadzą do głębokiego poczucia wewnętrznej pustki i braku autentycznego wsparcia emocjonalnego. Osoby z NPD często nie doświadczyły w swoim życiu stabilnych relacji opartych na zaufaniu, co może prowadzić do trudności w tworzeniu bliskości i budowaniu empatii.

W odpowiedzi na te bolesne doświadczenia rozwijane są mechanizmy obronne, mające na celu ochronę przed uczuciem odrzucenia i niską samooceną. Narcyzm staje się swoistą maską, która ma ukryć wewnętrzne lęki i poczucie niedoskonałości, poprzez kreowanie wyidealizowanego obrazu siebie. Mechanizmy te przejawiają się w potrzebie ciągłego podziwu, nadmiernej pewności siebie, a także w wykorzystywaniu innych jako narzędzi do potwierdzania własnej wartości. Warto pamiętać, że choć ich zachowania mogą być raniące, często wynikają one z mechanizmów obronnych rozwiniętych w dzieciństwie.

Dodatkowo, wpływ społeczno-kulturowy, w którym duże znaczenie przywiązuje się do sukcesu, wyglądu i osiągnięć, mogą dodatkowo wzmocnić te mechanizmy. Wszystkie te czynniki razem tworzą obraz osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości, w której głęboka wewnętrzna pustka i cierpienie są rekompensowane przez zewnętrzne atrybuty – takie jak wyolbrzymiona pewność siebie i potrzeba podziwu. W efekcie zewnętrzna fasada maskuje wewnętrzne poczucie samotności, bólu i braku autentycznej miłości, co prowadzi do powtarzających się problemów w relacjach interpersonalnych.

Czy narcyzm da się wyleczyć?

Rokowania w przypadku NPD nie są jednoznaczne, dużo zależy od tego z jak dużymi sztywnościami w sposobie doświadczania siebie i innych (cechy osobowości vs zaburzenie) mamy do czynienia u klienta. Psychoterapia indywidualna może pomóc osobom z tym zaburzeniem w lepszym zrozumieniu swoich mechanizmów obronnych i pracy nad relacjami. Przede wszystkim ważne jest zbudowanie podczas terapii relacji opartej na zaufaniu i akceptacji. jest to korektywne doświadczenie, ponieważ takiej relacji osoby z cechami narcystycznymi często nigdy nie miały, a pod narcystyczną maską najczęściej jest głębokie poczucie osamotnienia, pustki i cierpienia.

Psychoterapia humanistyczno-doświadczeniowa jest skoncentrowana na autentycznym kontakcie z klientem, dzięki temu osoba narcystyczna może sama, w powolnym procesie, pozwalać sobie stopniowo na autentyczność w relacji i, docelowo, na budowanie bliższych relacji  w życiu. Proces budowania zaufania w terapii wymaga cierpliwości i czasu, ponieważ ból związany z odrzuceniem, jakiego klient narcystyczny doświadczył, jest często tak duży, że sam odrzuca on innych ludzi, w tym terapeutę. Jednak w terapii możliwe jest nazwanie i uelastycznienie (przynajmniej w pewnym stopniu) tych schematycznych mechanizmów przeżywania i zachowania.

Trudność polega jednak na tym, że narcyzi rzadko szukają pomocy sami – zazwyczaj robią to pod presją otoczenia, a wtedy motywacja do terapii jest niska. Nie ma skutecznego farmakologicznego leczenia narcyzmu.

Jak rozpoznać narcyza?

Narcyza można rozpoznać po pewnych powtarzalnych wzorcach zachowań, które z początku mogą wydawać się atrakcyjne i pociągające, ale z czasem są raniące i destrukcyjne dla drugiej strony. Osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości często prezentują wysoki poziom charyzmy, pewności siebie i inteligencji społecznej, co sprawia, że łatwo zdobywają zaufanie i sympatię otoczenia. Jednak za tą fasadą kryje się potrzeba kontroli i potwierdzania własnej wartości kosztem innych. Warto ponownie podkreślić, że precyzyjną diagnozą adaptacji osobowościowej jest w stanie zająć się specjalista, ponieważ nie jest to sprawa prosta. Czyjeś zachowania pozornie narcystyczne mogą mieć różne znaczenie, nie tylko świadczyć o narcystycznych cechach osobowości tej osoby i ich nasileniu. Prosimy więc traktować poniższą listę jako wskazówki do zainteresowania się tematem i dalszej refleksji lub sięgnięcia po profesjonalną pomoc, a nie jako listę do samodzielnej definitywnej diagnozy.

Typowe zachowania narcyza to:

  • Love bombing – Na początku związku narcyz intensywnie zalewa partnera/kę komplementami, prezentami i nadmiernym zainteresowaniem. Ta strategia ma na celu stworzenie silnej emocjonalnej więzi oraz uzależnienie partnera od pozytywnych doznań.
  • Idealizacja, a następnie dewaluacja – Po okresie intensywnego uwodzenia narcyz zaczyna obniżać wartość swojej partnerki/ra. Początkowa faza idealizacji ustępuje miejsca krytyce, w której drobne błędy są wyolbrzymiane, co prowadzi do stopniowej utraty pewności siebie u partnera.
  • Brak empatii – Mimo powierzchownego uroku, narcyz nie potrafi współodczuwać emocji innych. Jego zachowania często ukazują obojętność wobec potrzeb emocjonalnych bliskich.
  • Agresywność wobec krytyki – Nawet delikatna krytyka może wywołać gwałtowną reakcję, od złości po agresję psychiczną. Ta obrona, aby nie kontaktować się z niskim poczuciem własnej wartości, przez swoją intensywność i czasem agresję, może prowadzić do dominowania w relacji.
  • Gaslighting – Podważanie percepcji i pamięci partnera, przez co ta osoba zaczyna wątpić we własny osąd i zdrowy rozsądek.
  • Eksploatacja emocjonalna – Narcyz często wykorzystuje emocje i wrażliwość innych, aby osiągnąć swoje cele, niezależnie od kosztów emocjonalnych ponoszonych przez partnera. Jest to związane z brakiem lub niską empatią.
  • Maskowanie własnych słabości – W obliczu zagrożenia narcyz prezentuje niedostępną emocjonalnie postawę, która ma ukryć jego wewnętrzną niepewność, lęki oraz poczucie pustki.

Dzięki niektórym z tych zachowań, osoba z narcystycznym zaburzeniem osobowości może na początku wydawać się niezwykle atrakcyjnym i fascynującym partnerem. Jednak osoby z cechami narcystycznymi mają często trudność z budowaniem zdrowych relacji i mogą czasami stosować mechanizmy obronne, które dla ich partnerów są raniące, a nawet destrukcyjne.

Narcyzm dotyczy także kobiet

Choć narcyzm stereotypowo kojarzy się z mężczyznami, to w rzeczywistości narcystyczne zaburzenie osobowości występuje również u kobiet. Przejawy NPD mogą się różnić w zależności od osoby i jej doświadczeń, a mechanizmy obronne mogą przyjmować zarówno bardziej otwarte, jak i subtelne formy. Doświadczenia związane z własną płcią, powiązanymi rolami społecznymi, tożsamością seksualną są częścią tła, które wpływa na sposób ekspresji narcyzmu. Bardziej subtelne formy to np. emocjonalny szantaż, gdzie osoba narcystyczna wykorzystuje swoje zdolności do wywoływania silnych reakcji emocjonalnych u partnera/ki. Może na przykład wykorzystywać swoje emocjonalne reakcje, obietnice bliskości i jednocześnie grozić wycofaniem miłości, aby utrzymać kontrolę nad relacją.

Potrzeba podziwu u kobiet z NPD często manifestuje się poprzez szczególną dbałość o wygląd oraz wykorzystanie swojego statusu społecznego. Kobiety te mogą inwestować dużo energii w kreowanie wizerunku, który ma wzbudzać podziw i zazdrość otoczenia, a ich relacje interpersonalne często opierają się na tym, jak są postrzegane przez innych. To samo można powiedzieć o narcystycznych mężczyznach, a jedynie forma czy sposób będzie inny ze względu na inne role i oczekiwania społeczne wobec kobiet i mężczyzn – np. prawdopodobnie inaczej o wygląd będzie dbała i co innego prezentowała światu narcystyczna kobieta, a co innego mężczyzna.

To, co bardziej specyficzne dla narcystycznych kobiet w naszym kręgu kulturowym, to że tradycyjne role płciowe związane z empatią i opiekuńczością mogą utrudniać rozpoznanie specyfiki relacji. Narcystyczne działania mogą być maskowane przez pozorną empatię i troskę, co powoduje, że inne osoby nie zawsze zdają sobie sprawę z narcystycznego charakteru relacji. Może być to wtedy bardziej zamaskowane, subtelne, trudniejsze do nazwania, niemniej o tej samej dynamice, jak kiedy dzieje się bardziej jawnie i jest robione wprost.

Jak wyjść z relacji z narcyzem?

Relacje z narcyzem mogą być wyniszczające zarówno dla kobiet jak i dla mężczyzn, szczególnie jeśli jest to narcyzm spełniający kryteria zaburzenia osobowości. Partnerzy/ki w takim związku doświadczają ciągłego napięcia, deprecjacji własnej wartości, izolacji emocjonalnej oraz chronicznego stresu. Często zmagają się z głębokim poczuciem winy i utratą tożsamości, mogą czuć się przytłoczeni subtelną, lecz równie destrukcyjną manipulacją emocjonalną. Mogą też doświadczać gaslightingu – podważania ich własnej percepcji rzeczywistości, co prowadzi do długotrwałych skutków psychicznych.

Jeśli czujesz, że twoja relacja jest dla ciebie trudna i obciążająca, warto skonsultować się z psychoterapeutą, który pomoże zrozumieć twoje potrzeby emocjonalne i ustalić zdrowe granice. Poniższa lista jest inspiracją dla dalszych przemyśleń i rozmów, też ze specjalistą, a nie jest gotowym rozwiązaniem.

Aby wyjść z relacji z narcyzem, warto rozważyć następujące kroki:

  1. Zrozumienie problemu
     Kluczowe jest uświadomienie sobie, że narcyz z zaburzeniem osobowości ma ogromną trudność ze zmianą swoich głęboko zakorzenionych mechanizmów obronnych. Jego destrukcyjne zachowania, oparte na manipulacji, gaslightingu oraz nieustannej potrzebie kontroli, są często bardzo usztywnione i schematyczne. Uznanie tego faktu pozwala na podjęcie decyzji o zerwaniu toksycznego związku. Ponownie warto podkreślić, że samodzielnie, będąc wewnątrz danego związku, nie jest możliwa trafna i realistyczna diagnoza charakteru relacji i osobowości partnera/ki. Potrzebna jest pomoc specjalisty. Natomiast zauważenie problemu, pierwsze refleksje i kroki są właśnie w rękach tej konkretnej osoby, Twoich, i dlatego właśnie publikujemy ten tekst.
  2. Zadbanie o wsparcie
     Relacja z narcyzem często wiąże się z izolacją od bliskich i wsparcia. Niezależnie od tego, czy jesteś partnerką narcyza, czy partnerem narcyzki, warto zwrócić się o pomoc do zaufanych osób – przyjaciół, rodziny lub profesjonalistów. Rozmowa z terapeutą, a także uczestnictwo w grupach wsparcia, może dostarczyć cennych narzędzi do radzenia sobie z emocjonalnym obciążeniem.
  3. Zachowanie dystansu
     Utrzymanie zdrowego dystansu to podstawa. W sytuacjach, gdy narcyz stosuje techniki manipulacyjne, takie jak wzbudzanie poczucia winy czy gaslighting, całkowite zerwanie kontaktu (tzw. „no contact”) może okazać się jedynym skutecznym rozwiązaniem. W przypadku, gdy zerwanie kontaktu nie jest możliwe (np. z powodu wspólnych zobowiązań czy dzieci), konieczne jest ustalenie jasnych granic, które zabezpieczą Twoją przestrzeń emocjonalną.
  4. Praca nad własnym poczuciem wartości
     Relacje z narcyzem często prowadzą do stopniowego niszczenia samooceny. Dlatego tak ważna jest praca nad odbudową własnej wartości. Warto poświęcić czas na refleksję, samopoznanie oraz rozwijanie pasji i zainteresowań. Terapia indywidualna może pomóc w przepracowaniu bolesnych doświadczeń oraz w nauce stawiania granic.
  5. Unikanie manipulacji
     Narcyz może stosować różne techniki, aby przyciągnąć Cię z powrotem do związku – od wzbudzania litości po obietnice zmiany. Kluczowe jest rozpoznanie tych manipulacji i stanowcze odrzucenie wszelkich prób wpływania na Twoje decyzje. Warto wypracować sobie zdrowe mechanizmy obronne, które pozwolą na utrzymanie niezależności emocjonalnej.
  6. Skorzystanie z profesjonalnej pomocy
     Odbudowa po destruktywnej relacji to długi i trudny proces, wymagający wsparcia specjalistów. W Gabinecie Liberi Psychoterapia Ursynów oferujemy profesjonalną pomoc psychologiczną, która może wesprzeć osoby doświadczające trudności w relacjach z narcyzami. Indywidualna terapia pozwoli na odzyskanie poczucia własnej wartości, przepracowanie traumatycznych doświadczeń oraz wypracowanie strategii, które pomogą w przyszłych, zdrowszych relacjach.

Wychodzenie z relacji z narcyzem to nie tylko kwestia fizycznego oddzielenia się od partnera, ale również głęboka praca nad sobą. Zrozumienie mechanizmów manipulacji, odbudowa poczucia własnej wartości oraz wsparcie specjalistyczne stanowią fundamenty procesu zdrowienia. Jednocześnie czasem warto się zatrzymać nad tym, co przyciągnęło mnie do relacji z narcyzem? Czy nie powtórzę tego w przyszłości? Jak moja przeszłość i własne wzorce relacyjne zapracowały, że znalazłe/am się w tym miejscu? Choć droga ta bywa trudna, profesjonalna pomoc i otoczenie wsparciem mogą znacząco ułatwić odzyskanie kontroli nad własnym życiem.

Nadużywanie terminu „narcyz” w pop-psychologii

Współcześnie coraz częściej używa się terminu „narcyz” w sposób uproszczony i bezrefleksyjny. Ludzie nazywają narcyzami swoich byłych partnerów, szefów czy znajomych, często bez profesjonalnej diagnozy i pełnego zrozumienia tego zaburzenia. Takie podejście jest szkodliwe z kilku powodów:

  • Banalizuje rzeczywiste zaburzenie i cierpienie osób z NPD
     Uproszczone traktowanie narcyzmu minimalizuje powagę narcystycznego zaburzenia osobowości, które wiąże się z głębokimi trudnościami emocjonalnymi i interpersonalnymi. Osoby z NPD nie tylko prezentują agresywne lub manipulacyjne zachowania, ale także zmagają się z wewnętrzną pustką, lękiem przed odrzuceniem, chroniczną niepewnością i cierpieniem. Bagatelizowanie ich problemu utrudnia dostęp do właściwej terapii i wsparcia.
  • Stygmatyzuje osoby o zdrowej pewności siebie
     Często osoby o wysokiej samoocenie, asertywne i pewne siebie zostają niesłusznie etykietowane jako „narcyzi”. Takie stygmatyzowanie jest nie tylko niesprawiedliwe, ale także zniekształca nasze postrzeganie norm społecznych. Zdrowa pewność siebie to cecha pożądana i nie powinna być mylona z patologicznym narcyzmem.
  • Prowadzi do fałszywych przekonań
     Nadużywanie tego terminu w codziennych rozmowach może sprawić, że każda trudna lub konfliktowa relacja zostanie zinterpretowana przez pryzmat narcyzmu. To uproszczenie nie tylko generuje nieuzasadnione oskarżenia, ale również utrudnia ocenę rzeczywistości, co może prowadzić do niepotrzebnych napięć i konfliktów w życiu osobistym oraz zawodowym.

Dodatkowo, pop-psychologia, upraszczając złożoność narcyzmu, uniemożliwia społeczeństwu zrozumienie głębszych mechanizmów stojących za tym zaburzeniem. Zamiast skupiać się na profesjonalnej diagnozie i specyfice terapii, dyskusje publiczne często ograniczają się do uproszczonych stereotypów, co może skutkować zarówno niewłaściwym etykietowaniem, jak i niesprawiedliwym piętnowaniem osób. Takie podejście nie tylko utrudnia pomoc osobom naprawdę potrzebującym wsparcia, ale również zniekształca społeczną percepcję zdrowia psychicznego.

Narcyzm ma różne postaci, może być poważnym zaburzeniem osobowości, a nie tylko cechą charakteru, którą w pewnym stopniu posiadają też zdrowo funkcjonujące osoby.  Choć osoby z NPD mogą wydawać się pociągające, to relacje z nimi są często wyniszczające. Warto odróżniać kliniczny narcyzm od potocznego użycia tego terminu – nadmierne etykietowanie ludzi jako narcyzów nie pomaga w zrozumieniu problemu i może prowadzić do niepotrzebnych oskarżeń. Kluczem jest edukacja oraz zdrowy dystans do popularnych uproszczeń psychologicznych.

Jeśli czujesz, że Twoja relacja cię obciąża, jest trudna, a jednocześnie ciężko to nazwać, zrozumieć (np. nie zmieszać się, nie zwątpić we własne odczucia i osąd sytuacji) czy podjąć skuteczne działania w obronie swoich granic, warto skonsultować się z psychoterapeutą, który udzieli profesjonalnego wsparcia.

trauma pokoleniowa generacyjna rodowa

Trauma pokoleniowa – Czy dziedziczymy traumy po przodkach?

, ,

Rodzinny spadek psychologiczny, który otrzymuje każdy z nas jest związany z historią życia wcześniejszych pokoleń. Na ten spadek w postaci obciążeń i potencjałów składają się nasze schematy i skrypty, przekonania, znaczenia nadawane ludziom i zjawiskom życiowym. Przodkowie przekazali nam zasoby, ale często też przeżywali trudne, niekiedy traumatyczne doświadczenia (np. podczas wojny). Coraz częściej w tym kontekście mówi się o tzw. traumie pokoleniowej.

Co to jest trauma pokoleniowa?

Trauma pokoleniowa to nieprzetrawiony i zamrożony spadek po przodkach, który wymaga refleksji i uświadomienia po to, by mniej nas obciążał w obecnym życiu. Trauma pokoleniowa określana jest też traumą międzypokoleniową lub transgeneracyjną. Często o takiej traumie mówi się na przykład w kontekście doświadczeń wojennych naszych przodków.  

Jednak pamiętaj, że nie dziedziczymy tylko tego co trudne. Wszystkie doświadczenia przeszłych pokoleń składają się na nas i czynią nas właśnie tym, kim jesteśmy. Dziedzictwo pokoleń w połączeniu z naszym życiowym doświadczeniem ma decydujący wpływ na proces kształtowania się naszej tożsamości. Zbiorowa przeszłość wzbogaca nas w wartości wyniesione z doświadczeń innych ludzi, wskazuje jaką drogą nie iść drugi raz, wyznacza to, co wartościowe. 

Można w przenośni powiedzieć, że nasze osobiste systemy nerwowe mają tysiące lat i cała przeszłość jest w nich odnotowana; to co dobre i to co złe. Zupełnie niezwykłe wydaje się to, że często wystarczy jeden odważny człowiek, który zaciekawia się swoją przeszłością i nadaje jej nowe znaczenie, a wtedy zaczynają zmieniać się losy rodziny, albo nawet jeszcze większego systemu. Trauma rodowa zostaje uwolniona.

Jak objawia się trauma międzypokoleniowa?

Trauma międzypokoleniowa objawia się symptomami traumy, jednak często osoba, która przejawia te symptomy, w rzeczywistości nie przeżyła konkretnego, traumatyzującego wydarzenia. Ma ona tylko dostęp do jego zapisu przechowanego w systemie rodziny, w kodzie genetycznym, w nieuświadomionym przekazie. Dla przykładu, ogromny stres związany z wojną, który przeżyli nasi dziadkowie czy pradziadkowie, w dzisiejszym życiu może nam wydawać się nieistotny. Jednak jeśli te urazy nie były zaopiekowane, są przekazywane dalej.

Jak sprawdzić  czy mam traumy?

Trauma to wydarzenie psychiczne, które prowadzi do deformacji wypadków w czasie i sprawia, że odczuwamy swoje życie nie jako proces, ale jako stabilny jakby “zamrożony” obiekt. Mamy wtedy odczucie, że to co się wydarza dzieje się nam bez naszej woli. Trauma wytwarza dystans i oddzielenie od świata. 

Trauma jest dzielącą siłą, która jest często silniejsza od zdrowej części nas; tej usiłującej zachować relacje ze sobą i ze światem. Trauma pokoleniowa jest często nieujawniona, „dyskretna” i objawia się jako zestaw w kółko powtarzających się zachowań, czy zakodowanych w przeszłości sekwencji wydarzeń, odgrywających się w naszym życiu procesów. 

W odkryciu tego co zakryte niezastąpiona jest terapia. Jeśli czujesz, że trauma międzypokoleniowa może dotyczyć Ciebie umów wizytę osobiście lub online w Gabinet Liberii Psychoterapia Ursynów klikając tu: UMÓW SIĘ.

Jak zachowuje się osoba z traumą?

Trauma to tak naprawdę psychologiczne, społeczne i duchowe rany, które są efektem naruszania podstawowych wartości takich jak: sprawiedliwość, uczciwość, lojalność zostawiają ślad w ludzkiej psychice. Efektem tych zranień jest naruszenie zaufania do życia, rozregulowanie moralnego kompasu, życiowa dezorientacja. Po traumie i związanych z nią przekroczeń granic biologii, osobowości, społecznych czy moralnych, nie może wytworzyć się nowy sens istnienia w świecie, nie można przyjąć świata takim jak jest, nie ma motywacji do życia.

Indywidualny lęk powoduje poczucie osamotnienia i wyobcowania, nasila wewnętrzną fragmentację, niekiedy prowadzi nawet do rozpadu osobowości.

Często osoba dotknięta traumą nie może wyartykułować prośby o pomoc. Im większy ból, tym często jest on bardziej zamrożony, tym większa dezorientacja, wyparcie. Zamrożony ból blokuje możliwość dotarcia do źródła cierpienia.

W przypadku traumy transgeneracyjnej życiowa energia nie płynie tam, gdzie brak jest informacji o nierozpoznanej historii zbiorowej. Odzyskanie świadomości klienta na temat jego historii ożywia przepływ energii i ukierunkowuje ją w stronę źródłowej przyczyny cierpienia. Najpierw trzeba rozmrozić i upłynnić stare, po to by móc zrobić miejsce na nowe.

Jak uleczyć traumę pokoleniową?

Trauma alienuje, separuje, tworzy dystans. Psychoterapia indywidualna, gwarantująca szacunek i poufność ze strony terapeuty pomaga w transformacji i leczeniu bólu po traumie. Rodzaj energii, który powstaje między ludźmi, gdy czują się zauważeni, wysłuchani, docenieni, kiedy mogą brać i dawać, nie będąc oceniani, buduje związki, które są dla nich źródłem wsparcia i siły.

Relacja, bliskość, budowanie społeczności leczy. Potrzebujemy siebie nawzajem. Dopiero, gdy opowiadamy o sobie komuś innemu wszystko zaczyna przypominać bardziej spójną historię, staje się opowieścią. Tylko poprzez bliskość przychodzi zrozumienie, że ja jestem takim samym życiem jak i ty, wytwarza się sieć bezpieczeństwa i przynależności. 

Podczas terapii, wspólnie przyglądając się przeszłości, tworzymy przestrzeń do refleksji o wspólnym wstydzie, winie, urazie, przebaczeniu; kwestionujemy i konfrontujemy się z przeszłością –  wtedy następuje w nas zmiana.

Jak powstrzymać traumę międzypokoleniową? – Terapeutyczna praca z traumą

Praca terapeutyczna nad traumą międzypokoleniową, to próba uzdrowienia systemu rodzinnego, poprzez przywołanie ukrytych w systemie rodzinnym znaczeń, zrozumienie przeszłości, ożywienie jej i zintegrowanie, a finalnie odzyskanie poczucia bezpieczeństwa.


Celem pracy jest umożliwienie osobie poznania jej pozycji w ciągu historii, odnalezienia siebie i wzięcie odpowiedzialności za swój wpływ na rodzinny system zaburzony traumą. Praca terapeutyczna z traumą pokoleniową ma na celu poszerzenie perspektywy, przywłaszczenie sobie przez klienta takiej opowieści o rodzinnej historii, która będzie zasobem, a nie obciążeniem.

Trudności z dotarciem do traumy rodowej

W relacji z przodkami często pojawia się element braku odpowiednich informacji tak, by osobista narracja mogła ułożyć się w logiczną całość. Traumatyzacja przodków jest oddalona w przestrzeni i w czasie, można tu mówić o pewnym dystansie w traumie, nie ma się często bezpośredniego doświadczenia i płynącej z niego pełnej informacji.

Czasami trudne doświadczenia owiane są tajemnicą, “o tym się nie mówi”, a tajemnica powoduje, że nie można zobaczyć całości, odczuć, zrozumieć. Taka pofragmentowana narracja rodzinna nie wydaje się sensowna. Badania pokazują, że w tych rodzinach, w których otwarcie mówiło się o trudnych wojennych doświadczeniach przodków odsetek PTSD (zespołu stresu pourazowego) jest niższy, niż u osób, które nic nie wiedziały o traumach przodków.

Jak przerwać traumy pokoleniowe?

Praca z osobistą historią przywraca do pamięci akceptowanie stanu niewiedzy, ale w obecności uważnego na ten stan terapeuty. W terapii spoglądamy na porażki, lęki, trudności szukając dla nich nowych znaczeń, nazywając je nowym doświadczeniem, ciężką próbą. Przestają one wtedy być takim obciążeniem, zyskują nowe znaczenie.


Podczas psychoterapii Ursynów na nowo odkrywamy własne mapy uczuć i zachowań, podejmujemy porządkujące decyzje zgodne wartościami, które obecnie wyznajemy. Kiedy stajemy przed wyborami, to nie jesteśmy już ofiarą. Mamy jasny wybór. Wybieramy swoje doświadczenia, przeżycia, które składają się na nasze życie. Budujemy własne szczęście.

Kolejnym etapem pracy z traumą pokoleniową jest integracja, czyli proces nauki, trawienia pokoleniowych doświadczeń i w efekcie docieranie do mądrości.

Nie możemy cofnąć się w czasie i zmienić biegu wydarzeń, ale możemy wyciągnąć korzyści z myślenia o przeszłych upadkach i patrzenia na nie przez pryzmat zasobu, procesu poszukiwania nowych możliwości do wykorzystania w naszej przyszłości.


Ciekawość dla własnej przeszłości i roli obecnej w niej traumy transgeneracyjnej jest integrującym procesem wzrastania w siłę. W traumach systemu rodzinnego ukryta jest mądrość o tym, jak mamy sobie radzić z życiem.

Integracja rodzinnego przekazu przywraca tą mądrość i umożliwia jej wykorzystanie w obecnym życiu. Wraz z postępującym procesem integracji wzrasta nasze poczucie bezpieczeństwa oraz zaufania do siebie i do świata.

Co daje praca z traumą pokoleniową?

Niezwykłym efektem pracy terapeutycznej z traumą pokoleniową jest wzrost życiowej odporności – umiejętność, aby być w stanie przeżywać trudności i wyzwania bez blokowania się i umieć na nie stosownie odpowiedzieć. Kiedy podczas terapii dotkniemy naszej bezradności i niemocy, nasza energia wzrasta. Dopiero po odpuszczeniu i dopuszczeniu do siebie pełnego przekazu sytuacji, następuje w nas zmiana.

Wraz ze świadomą integracją traumy międzypokoleniowej wzrasta osobista odporność na trudności i przeciwności losu. Kiedy jesteśmy świadomi rodzinnych przekonań i wzorców zachowania, możemy je wykorzystać w życiu lub jeśli nam one nie służą to je zmienić, stworzyć nowe. 

Wzrost potraumatyczny – czyli jak możemy iść dalej pomimo traumy międzypokoleniowej?

Bardzo ważna jest nasza ludzka umiejętność pozostawania w dynamicznym kontakcie z rzeczywistością, nie wypieranie tego, że jest i smutek, i strata, ale też radość i bliskość. To co się wydarza w naszym życiu w żaden sposób nas nie definiuje, ale stwarza możliwość żebyśmy praktykowali naszą sprawczość, ćwiczyli naszą umiejętności dokonywania wyboru.

Emocje pojawiają się, wydarzenia biegną, przed nami wciąż zupełnie nowa możliwość świeżej, autentycznej reakcji w tu i teraz. Potrzebujemy reagować elastycznie na rzeczywistość, nie na historie, które sami sobie opowiadamy. Potrzebujemy zdać sobie sprawę, że usztywnione opowiadania o traumatycznych historiach wciąż i od nowa uruchamiają nasze nawyki umysłowe i w konsekwencji wytwarzają nasze osobiste cierpienie i ból.

Oliwia Gede-Niewiadomska

Pomagam osobom zmagającym się z różnymi trudnościami – z lękami, stanami depresyjnymi, niską samooceną, stratą, rozstaniem, problemami w rozumieniu i wyrażaniu emocji, wypaleniem zawodowym, problemami z odżywianiem; osobom , którym trudno jest budować i utrzymywać bliskie relacje z innymi. Pracuję także z osobami, które doświadczyły różnych nadużyć i traum, pochodzą z rodzin alkoholowych czy potrzebują wsparcia w procesie definiowania swojej tożsamości płciowej.

Prowadzę psychoterapię indywidualną dla osób dorosłych, również w języku angielskim. Swoją pracę regularnie poddaję superwizji.

Jestem psychoterapeutką w nurcie humanistycznym Gestalt, w trakcie szkolenia w Instytucie Gestalt w Krakowie, posiadającym akredytację EAGT (Europejskie Stowarzyszenie Psychoterapii Gestalt) i EAP (Europejskie Stowarzyszenie Psychoterapii). Odbyłam staż kliniczny na oddziale dziennym w klinice Gedeon Medica. Dodatkowo, regularnie uczestniczę w warsztatach i treningach terapeutycznych przeprowadzanych przez światowo rozpoznawanych trenerów.

Więcej o autorze
manipulacja i toksyczne relacje

Jak radzić sobie z manipulacją i toksycznymi relacjami?

, , ,

Trwanie w toksycznych relacjach i podleganie manipulacji wpływa negatywnie na nasze zdrowie psychiczne i emocjonalne. Toksyczne relacje mogą prowadzić do obniżonego poczucia wartości, stresu i niskiej samooceny, podczas gdy manipulacja może prowadzić do utraty autonomii i poczucia kontroli nad własnym życiem. Kiedy już to wiemy, pojawiają się w nas różne pytania. Jak rozpoznać te zjawiska, a następnie jak sobie z nimi radzić? W niniejszym wpisie odpowiemy sobie na te wątpliwości.

Jak rozpoznać manipulację?

Manipulacja jest działaniem polegającym na świadomym  wywieraniu wpływu na innych ludzi lub sytuacje w celu osiągnięcia własnych korzyści lub celów. Osoba manipulowana nie zdaje sobie sprawy z tego, że ktoś na nią wpływa. Manipulator z kolei działa świadomie, aby osiągnąć swoje własne cele, nie zawsze korzystne dla drugiej strony.

Tym właśnie różni się manipulacja od wpływu społecznego. Wpływ społeczny możemy spotkać w różnych sferach życia, takich jak relacje osobiste (np. chcemy wpłynąć na partnera, aby odebrał wcześniej dzieci ze szkoły) biznesowe czy społeczne (np. reklamy czy różne kampanie społeczne). W zasadzie każdy z nas próbował w taki czy inny sposób wpływać na innych i był poddawany wpływowi.

Należy zatem odróżnić epizod zastosowania wpływu w obliczu pragnienia realizacji celu jednostki lub organizacji od nagminnego i ciągłego wpływu na osobę w celu kontroli jej życia. To pierwsze zachowanie nie niesie za sobą tak negatywnych skutków, jak to drugie.

W relacjach osobistych manipulacja może przybierać różne formy. Najczęściej spotykane czerwone flagi to:

  1.   Szantaż emocjonalny – grożenie odejściem lub odebraniem miłości w celu zmuszenia drugiej osoby do spełnienia swoich żądań lub oczekiwań. „Wyprowadzamy się albo składam papiery o rozwód!”
  2.   Gaslighting – przekonywanie drugiej osoby, że jej percepcja rzeczywistości jest błędna lub że jest szalona, co prowadzi do dezorientacji i wątpliwości co do własnych uczuć i doświadczeń. „Przecież nie pamiętasz tego dobrze. Zawsze przekręcasz fakty i wyolbrzymiasz sytuacje!”
  3.   Manipulacja informacjami – celowe przekręcenie lub ukrywanie informacji, aby wprowadzić drugą osobę w błąd lub uzyskać kontrolę nad sytuacją.
  4.   Zastraszanie lub groźby – grożenie fizyczną lub emocjonalną przemocą, aby zmusić inną osobę do wykonania określonych działań lub podjęcia określonych decyzji. „Przebierz się, bo wyglądasz jak panna lekkich obyczajów, albo sam Cię przebiorę!”
  5.   Gra na emocjach – wmawianie drugiej stronie, że jest odpowiedzialna za problemy lub konflikty w relacji, wykorzystując poczucie winy lub lęku. „To Twoja wina, gdybyś mówił normalnie, to bym tego nie zrobiła!”
  6.   Izolacja – próby izolowania partnera od przyjaciół, rodziny lub innych źródeł wsparcia. „Oni nastawiają Cię przeciwko mnie! Przez nich nie możemy być szczęśliwi.”

Manipulacja może prowadzić do utraty zaufania, obniżenia samooceny oraz naruszenia granic osobistych, co negatywnie wpływa na nasze zdrowie psychiczne oraz jakość relacji międzyludzkich.

Czym jest toksyczna relacja?

Toksyczna relacja to rodzaj relacji między dwiema osobami, który charakteryzuje się długotrwałym negatywnym wpływem na zdrowie psychiczne, emocjonalne i fizyczne przynajmniej jednej z osób uczestniczących. W toksycznych relacjach dominują negatywne emocje, konflikty, manipulacje, brak szacunku oraz niezdrowa dynamika w interakcjach.

Osoby zaangażowane w toksyczną relację mogą odczuwać stres, lęk, poczucie osamotnienia, niską samoocenę i inne negatywne skutki. Toksyczne relacje często prowadzą do znacznego obniżenia jakości życia i mogą mieć poważne konsekwencje dla dobrostanu psychicznego i emocjonalnego osób w nich uczestniczących.

Oto kilka wskaźników toksycznej relacji:

  1.   Brak szacunku – nieustanne lekceważenie lub krytyka ze strony partnera
  2.   Manipulacja – regularne próby manipulacji drugą osobą, zmierzanie do kontrolowania jej zachowania, decyzji lub emocji.
  3.   Ciągłe konflikty – występowanie dużej ilości konfliktów, które nie są konstruktywnie rozwiązywane i nawarstwiają się.
  4.   Nieuzasadniona kontrola – jedna osoba próbuje kontrolować życie, działania lub kontakty drugiej osoby bez jej zgody.
  5.   Brak równowagi – w relacji jedna ze stron poświęca więcej uwagi, czasu i energii na zaspokojenie potrzeb drugiej osoby, co prowadzi do zrezygnowania ze swoich potrzeb i  nierównowagi w relacji.
  6.   Odczuwanie negatywnych emocji – częste i przytłaczające uczucie smutku, złości, lęku lub stresu związane z interakcjami z partnerem.
  7.   Izolacja – jedna osoba stara się izolować drugą od przyjaciół, rodziny lub innych źródeł wsparcia, co prowadzi do zwiększenia zależności od partnera.

Obecność jednego lub kilku z tych znaków niekoniecznie oznacza, że cała relacja jest toksyczna, ale może to być sygnał, że warto bliżej przyjrzeć się dynamice relacji i jej zdrowemu funkcjonowaniu. Czasami pomocna w takiej sytuacji może być terapia par, podczas której partnerzy pracują nad dotarciem do ważnych potrzeb każdej ze stron i uczą się je efektywnie wyrażać.

Jak bronić się przed manipulacją i toksycznymi relacjami?

Aby skutecznie bronić się przed manipulacją i toksycznymi relacjami, istotne jest budowanie granic i asertywności. Budowanie granic pozwala na ustawienie jasnych ram dla interakcji z innymi i określa, jakie zachowania są akceptowalne, a jakie nie. Poprzez rozwijanie asertywności w relacjach, stajemy się pewniejsi siebie i zdolni do wyrażania swoich potrzeb i uczuć w sposób zdecydowany i szanujący zarówno siebie, jak i innych.

Efektywna komunikacja również odgrywa istotną rolę w obronie przed manipulacją, ponieważ pozwala na klarowne wyrażenie siebie oraz wykrywanie zabiegów manipulacyjnych drugiej osoby. Rozwój samoświadomości sprzyja unikaniu pułapek manipulacji, ponieważ osoba świadoma swoich potrzeb, wartości  i granic jest mniej podatna na te techniki.

Wreszcie zdrowe “ja” pełni nie mniej ważną rolę, budując odporność na manipulację i toksyczne relacje poprzez utrzymywanie własnej wartości  i pewności siebie.

Warto pamiętać o wsparciu psychologicznym, jakie daje psychoterapia indywidualna, jako opcji, gdy sytuacja staje się trudna. Z właściwym wsparciem odbudujemy zasoby psychiczne i emocjonalne, aby poradzić sobie z zaistniałą sytuacją i ograniczyć ryzyko jej powtórzenia w przyszłości. Czasami trudno się zorientować, że związek jest toksyczny, bo najczęściej nie jesteśmy świadomi manipulacji, jakiej jesteśmy poddawani. Natomiast kiedy pogarsza się nasze zdrowie psychiczne, odczuwamy ciągły lęk, stres, rezygnację czy nawet objawy depresji – mogą być to pierwsze sygnały, aby skorzystać z konsultacji psychologicznej i z pomocą specjalisty przyjrzeć się naszej sytuacji.

Umiejętność rozpoznawania manipulacji  i toksycznych relacji może być kluczem do zapobiegania negatywnym skutkom tych zjawisk. Należy być świadomym, jakie zachowania wskazują na te zjawiska, obserwować częstotliwość ich występowania oraz sprawdzać ich wpływ na nasze samopoczucie i relacje z innymi. Warto również zaufać intuicji i nie bagatelizować sygnałów ostrzegawczych. A także korzystać z pomocy specjalistów, aby otrzymać wsparcie, narzędzia i strategie potrzebne do radzenia sobie z trudnościami i rozwijania zdrowszych relacji.

Magdalena Kępista-Lajčák

Jestem psychologiem i psychoterapeutką z wykształcenia i z zamiłowania. Ukończyłam psychologię na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 10 lat zajmuję się profesjonalną pomocą psychologiczną.

Pracuję w nurcie psychoterapii integratywnej, której osią jest podejście humanistyczno-doświadczeniowe, podkreślające wartość relacji między klientem a terapeutą. Prowadzę psychoterapię osób dorosłych, par oraz młodzieży.

Więcej o autorze
zobojetnienie-a-stres

Zobojętnienie vs włącznik emocji

, , , , , ,

Długotrwałe zobojętnienie emocjonalne może być poważnym i utrudniającym funkcjonowanie stanem u człowieka, choć od czasu do czasu wszyscy go doświadczamy. Taki rodzaj apatii sytuacyjnej może na przykład występować po intensywnym okresie wysiłku. Trwa ona jednak krótko i pojawia się niezbyt często, w reakcji na trudne, przeciążające wydarzenia. Warto jednak zwrócić na to uwagę, gdy zacznie występować dużo częściej. Osoby, których dotyka ten stan opisują go jako uczucie pustki, braku odczuwania emocji czy nieodczuwanie jakiejkolwiek pasji w życiu. Jak można opisać to doświadczenie w kategoriach psychologicznych? To chroniczny stan apatii, gdy człowiek odczuwa brak motywacji czy entuzjazmu wobec większości działań i zdarzeń. Takie długotrwałe zobojętnienie wiąże się często z brakiem odczuwania emocji i przemożnym odczuciem pustki w środku.

Co może być przyczyną zobojętnienia?

Zobojętnienie może wynikać z wielu przyczyn, jedną z nich jest depresja. Stany depresyjne często są wynikiem trudnych doświadczeń życiowych, a także nierównowagi neuroprzekaźników w mózgu, która wpływa na przeżywane emocje. Depresja ma wpływ na emocje, myśli i zachowania. Do objawów depresji zalicza się m.in. właśnie zobojętnienie, które może wpływać destrukcyjnie na codzienne funkcjonowanie. Uczucie pustki w środku odbiera nam wtedy odczuwanie radości czy przyjemności, sprawia, że np. wolimy w ciągu dnia położyć się do łóżka i przespać dzień, niż wypełnić go satysfakcjonującymi doświadczeniami.

Kolejną przyczyną występowania u ludzi zobojętnienia mogą być traumatyczne przeżycia. Życie różnie nam się układa, jedni mają więcej szczęścia i sprzyjające warunki rozwojowe, a inni mniej. Trudne wydarzenia często trzeba przepracować pod okiem specjalisty. Może to być choroba bliskiej osoby, śmierć członka rodziny lub przyjaciela, wypadek, doświadczana przemoc fizyczna lub psychiczna i nie tylko. To wszystko zmienia nas i nasze życie. Dopóki trudne wydarzenia z przeszłości nie są zaopiekowane, ciało i emocje będą się zamrażać i wchodzić w stan zwany przetrwaniem. Człowiek nie zawsze jest świadomy, że zobojętnienie wynika z traumatycznych wydarzeń minionego czasu. Dlatego też pomocna może być konsultacja psychologiczna i psychoterapia, której celem jest m.in. „odmrożenie” zablokowanych w wyniku traumy emocji i odpowiednie ich zaopiekowanie.

Zdarza się, że przewlekły stres i napięcie psychiczne również mogą być przyczynami zobojętnienia. W dzisiejszych czasach trudno unikać stresu. Często przez panujące warunki społeczne, czy zawodowe jesteśmy zmuszeni do szybkiego życia. Gdy stres trwa krótko, to na chwilę podnosi się ciśnienie krwi, mięśnie się napinają, występuje większa potliwość, trawienie się spowalnia, a oddech jest spłycony. Z kolei długotrwały stres wydłuża tego typu reakcje w czasie. Taki nadmierny wysiłek może również prowadzić do zobojętnienia. Zaczynamy wyłączać reakcje emocjonalne na pewne zdarzenia w naszym życiu, żeby jakoś przetrwać trudny okres. Przestajemy odczuwać przyjemność i satysfakcję z codziennych małych sukcesów lub nawet przestajemy je zauważać.

Obok przewlekłego stresu kolejną przyczynę zobojętnienia stanowi wypalenie zawodowe, przeciążenie pracą i ilością zadań. To wynika nie tylko ze wspomnianej wcześniej szybkości życia, ale także z nadmiaru obowiązków. Ambicje, stawianie sobie celów i realizacja zawodowa, to dobre aspekty życia, ale warto zachować w tym umiar – pozwolić sobie na odpoczynek, normować czas pracy, jeżeli to możliwe. Zdarza się, że wypalenie zawodowe dotyka nawet ludzi, którzy całym sercem kochają to, co robią. Możemy z czasem zacząć odczuwać zmęczenie naszą działalnością zawodową, co może przełożyć się na zobojętnienie w tym i innych aspektach życia.

Jakie mogą być konsekwencje długotrwałego zobojętnienia?

Zobojętnienia nie należy bagatelizować, ponieważ może mieć ono wpływ na jakość naszego życia i jego kształt. Po pierwsze wpływa ono na relacje z innymi ludźmi, ponieważ uczucia i emocje stanowią istotny element je budujący. Długotrwałe uczucie pustki może przełożyć się na trudności w utrzymywaniu relacji z przyjaciółmi, znajomymi, partnerem lub partnerką, czy innymi członkami rodziny. Ważnym elementem życia człowieka jest także nawiązywanie wspomnianych więzi. Przy zobojętnieniu może się to okazać trudne. By temu zapobiec, warto poprosić o pomoc specjalistę.

Kolejną konsekwencją mogą być trudności w rozpoznaniu własnych potrzeb. Przeszkadza w tym właśnie brak odczuwania emocji. Gdy nie wiemy, co czujemy, to również nie będziemy sobie zdawać sprawy z tego, czego potrzebujemy. Mowa tutaj np. o potrzebach takich, jak chęć wprowadzenia zmiany w życiu, zmierzenia się z trudnościami lub lękami, zrealizowania jakiegoś celu, spełnienia marzenia. Możemy wtedy próbować różnych rzeczy, zaczynać nowe hobby, podróżować, próbować nowych rzeczy, ale i tak nie będziemy czerpać satysfakcji z tych kolejnych działań. Dopiero „odmrożenie” czucia emocji prowadzi do poznania swoich autentycznych potrzeb i ich realizacji w zgodzie ze sobą.

Zobojętnienie bywa także stanem, który może prowadzić do poważniejszych zaburzeń zdrowia psychicznego. Zdarza się, że jest wstępem do depresji, czy innych stanów afektywnych. Nie tylko mowa tutaj o nieangażowaniu się w relacje z innymi i izolację. Długotrwałe uczucie pustki ma wpływ także na naszą samoocenę, a poczucie własnej wartości jest bardzo ważne w życiu człowieka. Pomaga nam dążyć do postawionych sobie celów, a tym samym się rozwijać.

Jak poradzić sobie z uczuciem pustki?

Kiedy odczuwamy zobojętnienie emocjonalne nie wiemy, czego tak naprawdę potrzebujemy. Emocje są podstawowym nośnikiem informacji o potrzebach. Dlatego bardzo skutecznym sposobem pracy terapeutycznej w przypadku zobojętnienia jest psychoterapia humanistyczno-doświadczeniowa oraz psychoterapia skoncentrowana na emocjach (EFT – Emotion Focused Psychotherapy), która koncentruje się na aktualnym, bieżącym odczuwaniu emocji przez klienta, również na tym, co dzieje się w ciele osoby, kiedy doświadcza różnych rzeczy. Praca z odczuciami z ciała jest bardzo istotną metodą pracy, kiedy klient doświadcza uczucia pustki i braku odczuwania emocji. Podczas pracy w nurcie humanistyczno-doświadczeniowym, często kierujemy klienta na to, co czuje tu i teraz, aby docelowo, w toku terapii, mógł zacząć odczuwać i przetwarzać emocje. Dzięki temu będzie potrafił rozpoznać swoje potrzeby i podjąć ważne działania w kierunku bardziej satysfakcjonującego życia.

O autorce: Joanna Robaczewska

Jestem psycholożką, psychoterapeutką i trenerką, założycielką Gabinetu Pomocy i Edukacji Psychologicznej LIBERI na Mokotowie.
Pracuję z osobami, które doświadczają kryzysów emocjonalnych, lęków, stresu, nerwic, depresji, niskiego poczucia własnej wartości, trudności w relacjach. Prowadzę psychoterapię indywidualną osób pochodzących z rodzin alkoholowych i dysfunkcyjnych (DDA – Dorosłe Dzieci Alkoholików), osób które doświadczyły przemocy i różnego rodzaju nadużyć. Prowadzę też terapię par.

Terapia jest dla mnie przestrzenią do autentycznego kontaktu z drugim człowiekiem. Towarzyszę Ci w drodze do zmiany. Idziemy tą drogą najpierw wspólnie, po to, abyś później kroczyła/kroczył nią sama/sam, na własnych nogach.

Więcej o autorce
relacja-z-rodzicami-2023

Jak relacje z rodzicami wpływają na nasze przyszłe relacje z bliskimi?

, , , ,

Relacja z rodzicami jest tak naprawdę pierwszą ważną relacją, którą nawiązuje dziecko.
To, jak ona wyglądała może mieć wpływ na nasze dalsze życie, a w szczególności na związki. W dzieciństwie kształtuje się wiele ważnych umiejętności społecznych oraz umiejętności wchodzenia w dalsze bliskie relacje.

Wpływ wychowania na przyszłe życie dziecka

Specjaliści wyróżniają kilka głównych stylów wychowywania. Pierwszym z nich jest styl demokratyczny, który charakteryzuje się poszanowaniem dla ważnych potrzeb, zdania i zachowania dziecka. Fundamentami do budowy relacji są miłość, szacunek i zaufanie, a dzieci – jako pełnoprawni członkowie rodziny – mają prawo do decydowania w różnych kwestiach i swobodę zachowań w ustalonych wcześniej granicach. Z czasem pociechy przejmują te zasady, stosując je we własnych relacjach interpersonalnych.

Przeciwieństwem będzie styl autokratyczny, w którym rodzic w sposób bezwzględny dominuje nad dzieckiem, narzucając mu swoje wartości. Zadaniem dziecka jest być posłusznym, co nie jest równoznaczne z tym, że rodzice go nie kochają. Mimo to, w relacjach z córką lub synem są zimni, niedostępni i zdystansowani. W wychowaniu będzie dominował przymus oraz lęk przed karą. Dzieci w ten sposób wychowywane mogą być bardzo wycofane w bliskich relacjach, może im towarzyszyć uczucie wstydu, jeśli same były często zawstydzane. Z drugiej strony zdarza się też tak, że jako dorosłe osoby też mogą być dyrektywne w relacjach, nie ma tu jednej reguły.

Innym stylem wychowania jest liberalny. Jego cechę charakterystyczną stanowi nadmiar uczuć okazywanych dziecku. Rodzice rozpieszczają je i nie stawiają przy tym granic. Pociecha ma możliwość decydowania o sobie i robienia, czego dusza zapragnie. Taki rodzaj wychowania jest zwykle błędnie odczytywany, jako dbanie o poczucie wartości dziecka. Ten proces wychowawczy wymaga od pociechy podejmowania decyzji, na które niekoniecznie jest gotowa, a brak granic zaburza poczucie bezpieczeństwa. Brak wymagań i granic na etapie kształtowania się osobowości może spowodować, że dziecku ciężko będzie w przyszłości funkcjonować w relacjach, dbać o własne granice i stawiać je innym.

Może również występować niekonsekwencja w postępowaniu rodziców. Zazwyczaj działania wychowawcze są wtedy impulsywne, dzieją się pod wpływem emocji lub sytuacji, a reakcje na zachowanie córki lub syna są niejednoznaczne. Styl niekonsekwentny w procesie wychowania sprawia, że dziecko ma trudności z przewidzeniem zachowań opiekunów, a co za tym idzie, może mieć zaburzone poczucie bezpieczeństwa.

Ostatnim stylem wychowania jest okazjonalny. Można powiedzieć, że tutaj rodzic interesuje się swoją pociechą przy okazji, czyli na przykład podczas wymierzania kary za brak postępów w nauce, czy przy udzielaniu pochwały za dobrze zachowanie. Poza tym dziecko ma dużą swobodę, ale wymagania są wobec niego nieadekwatne. Skutkuje to brakiem stałości i również poczucia bezpieczeństwa.

Wszystkie wymienione uprzednio postawy rodziców mają wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Utrwalony brak poczucia bezpieczeństwa wpływa na przyszłe relacje z ludźmi, w szczególności w życiu prywatnym. Warto też dodać, że występują „czyste” style wchodzenia w relacje z dzieckiem, często się one mieszają.

Rola relacji rodziców

Warto pamiętać, że dla dziecka bardzo ważny jest stosunek, jaki mają do siebie rodzice. Dziecko to doskonały obserwator otaczającej je rzeczywistości. Jeśli będzie zauważać pozytywne interakcje między nimi, to nauczy się w ten sposób komunikować z innymi. Pozytywne interakcje to takie oparte na miłości, wzajemnym szacunku oraz zrozumieniu. Współpracujący ze sobą opiekunowie, wzajemnie się uzupełniający, mogą sprawić, że w przyszłości dziecko będzie dążyło do takich samych relacji, ukształtuje się u niego tzw. bezpieczny styl przywiązania. Z kolei konflikty między rodzicami wzbudzają lęk, podnoszą poziom stresu i wywołują poczucie niepewności. U dziecka prawdopodobnie ta tej bazie wykształci się tzw. lękowy lub ambiwalentny styl przywiązania w relacjach. Ponadto w przyszłości córka lub syn może powielać zachowania prowadzące do niekorzystnego i destrukcyjnego funkcjonowania.

Relacja z matką

Relacja z matką jest kluczową, pierwotną relacją, ponieważ modeluje pewne zachowania u dziecka. Specjaliści nazywają to zjawiskiem internalizacji, czyli uwewnętrznienia, przyjmowania za własne pewnych schematów zachowań, które pojawiają się w relacji z matką. Jeśli rodzicielka spełnia potrzeby emocjonalne dziecka i opiekuje się nim, tworzy się w ten sposób bezpieczna więź przywiązania. Jednak zdarza się, że życie pisze inne scenariusze. Mama może unikać dziecka lub je odrzucać. To również może wpłynąć na przyszłe relacje córki lub syna z innymi ludźmi.

Relacja w której całym życiem matki jest dziecko, może być także skrajnie bliska. Oddając całą swoją przestrzeń i energię dziecku, matka nawet nie zdaje sobie sprawy, że tak naprawdę krzywdzi je. Taka pociecha rośnie i rozwija się z poczuciem, że tylko od niej zależne jest szczęście matki. To zwykle relacja toksyczna. Taka mama często nie daje dziecku wyodrębnić się i dorosnąć lub potrafi nadmiernie wtrącać się w jego życie, wpływać na nie, ingerować zbyt mocno. Można powiedzieć, że takiego rodzica nosimy w swojej świadomości przez całe życie.

Trudności w relacji z matką wpływają w istotny sposób na kontakt z partnerem lub partnerką. Przykładem jest sytuacja, kiedy matka dzwoni do swojej córki obciążając ją swoimi problemami. Dziewczyna również zaczyna się denerwować i po konwersacji krzyczy na swojego partnera. Tak naprawdę to nie była jej złość, tylko matki. Gdy emocjonalnie nie możemy odłączyć się od rodzica, dochodzi do tzw. fuzji, emocjonalnego zlania się. Takie nadmierne złączenie emocjonalne sprawia, że w dorosłym życiu nie jesteśmy w stanie sami podejmować decyzji. Nie ważne, czy podejmiemy dobrą decyzję, czy złą, warto wziąć na siebie konsekwencje tej decyzji, zmierzyć się z nimi. Niektórym osobom jednak trudno jest wziąć na siebie tą odpowiedzialność, mówią, że mama miała rację, a ja mogłam/mogłem postąpić inaczej. A przecież sukcesy i porażki są dla nas cennymi lekcjami. Matka za nas życia nie przeżyje.

Relacja z ojcem

Relacje z ojcem też w bardzo znaczącym stopniu nas kształtują. Gdy mamy dobre wspomnienia z dzieciństwa, wygląd taty kojarzy się z czymś znanym i oswojonym, kojarzy nam się z bezpieczeństwem. Kobieta, która miała dobrą relację z ojcem, opartą na szacunku i akceptacji, zdobyła cenne doświadczenie w relacji z tym pierwszym ważnym mężczyzną. Dowiedziała się, iż jest godna miłości potencjalnego partnera i może mieć oczekiwania, co do niego, bez lęku o to, że ją opuści.

W przypadku, gdy w relacji z ojcem brakowało ciepła i miłości, zdarza się, że kobiety poszukują całkowitego przeciwieństwa. Nie będą przecież aktywnie szukać takiego partnera, który będzie zimny, surowy, krytykujący i mający pretensje. Jednak ojciec nauczył taką dziewczynę, że mężczyźni są nieprzewidywalni, bezwzględni, apodyktyczni, nie szanują bliskich, nie można na nich polegać i ufać im. Taka trauma może sprawić, że nieświadomie zaczyna się powielać właśnie taki wzorzec, wybierając właśnie kogoś emocjonalnie niedostępnego. Poszukiwanie przeciwieństwa czasem kończy się wędrówką do tego, przed czym uciekamy. Nieświadomie wybieramy to, co już znamy i co paradoksalnie wydaje się bezpieczne. Ważna tutaj jest praca z poczuciem własnej wartości i kobiecości. Warto dać sobie czas, aby lepiej poznać potencjalnego kandydata na partnera lub partnerkę.

Gdy ojca nie było w życiu dziewczynki z powodu śmierci lub rozstania, może ona poszukiwać w swoim partnerze opiekuna, który otoczy ją opieką, będzie troskliwy, zapewni poczucie bezpieczeństwa. Często wchodząc w kolejne związki może wykształcić w sobie przekonanie, że lepszy taki, niż żaden. Psychoterapeuci radzą, by mając takie doświadczenia, znaleźć w swojej przeszłości wzorzec innego mężczyzny, który był ważny i akceptował ją jako najpierw dziewczynę, a później kobietę. To samo oczywiście dotyczy mężczyzn. A potencjalny kandydat na partnera czy partnerkę nie musi być całym światem. Ważne jest umacnianie własnej tożsamości, rozwijanie pasji oraz spędzanie czasu ze swoimi przyjaciółmi i znajomymi.

Jak sobie pomóc?

Relacja z rodzicami ma duży wpływ na nasze funkcjonowanie w dorosłym życiu, chociaż nie determinuje go w 100%. Bardzo dużo można zmienić, aby nie powielać schematów z domu rodzinnego. Jeśli doświadczenia z dzieciństwa wiążą się z trudnościami w relacjach z rodzicami, to można skontaktować się ze specjalistą. Psychoterapia indywidualna może w znaczny sposób pomóc odnaleźć poczucie bezpieczeństwa i wartości, poznać lepiej siebie. Podczas psychoterapii można też często przyjrzeć się temu, jak funkcjonujemy w aktualnych związkach, jakie ważne potrzeby tam zaspokajamy, a z dbaniem o jakie potrzeby w relacjach mamy trudność.

W gabinecie Liberi pierwszy krok ku lepszemu, to konsultacja psychologiczna, dzięki której psycholog określi, z jakim problemem przychodzi klient. Sesje psychoterapeutyczne trwają zwykle 50 minut, a okres terapii dopasowany jest do potrzeb pacjenta.

O autorce: Joanna Robaczewska

Jestem psycholożką, psychoterapeutką i trenerką, założycielką Gabinetu Pomocy i Edukacji Psychologicznej LIBERI na Mokotowie.
Pracuję z osobami, które doświadczają kryzysów emocjonalnych, lęków, stresu, nerwic, depresji, niskiego poczucia własnej wartości, trudności w relacjach. Prowadzę psychoterapię indywidualną osób pochodzących z rodzin alkoholowych i dysfunkcyjnych (DDA – Dorosłe Dzieci Alkoholików), osób które doświadczyły przemocy i różnego rodzaju nadużyć. Prowadzę też terapię par.

Terapia jest dla mnie przestrzenią do autentycznego kontaktu z drugim człowiekiem. Towarzyszę Ci w drodze do zmiany. Idziemy tą drogą najpierw wspólnie, po to, abyś później kroczyła/kroczył nią sama/sam, na własnych nogach.

Więcej o autorce
Zadzwoń