Posts by Magdalena Kępista-Lajčák:

28 marzec 2024

Jak radzić sobie z manipulacją i toksycznymi relacjami?

Magdalena Kępista-Lajčák Porady, Psychoterapia indywidualna, Relacje, Związki

Trwanie w toksycznych relacjach i podleganie manipulacji wpływa negatywnie na nasze zdrowie psychiczne i emocjonalne. Toksyczne relacje mogą prowadzić do obniżonego poczucia wartości, stresu i niskiej samooceny, podczas gdy manipulacja może prowadzić do utraty autonomii i poczucia kontroli nad własnym życiem. Kiedy już to wiemy, pojawiają się w nas różne pytania. Jak rozpoznać te zjawiska, a następnie jak sobie z nimi radzić? W niniejszym wpisie odpowiemy sobie na te wątpliwości.

Jak rozpoznać manipulację?

Manipulacja jest działaniem polegającym na świadomym wywieraniu wpływu na innych ludzi lub sytuacje w celu osiągnięcia własnych korzyści lub celów. Osoba manipulowana nie zdaje sobie sprawy z tego, że ktoś na nią wpływa. Manipulator z kolei działa świadomie, aby osiągnąć swoje własne cele, nie zawsze korzystne dla drugiej strony.

Tym właśnie różni się manipulacja od wpływu społecznego. Wpływ społeczny możemy spotkać w różnych sferach życia, takich jak relacje osobiste (np. chcemy wpłynąć na partnera, aby odebrał wcześniej dzieci ze szkoły) biznesowe czy społeczne (np. reklamy czy różne kampanie społeczne). W zasadzie każdy z nas próbował w taki czy inny sposób wpływać na innych i był poddawany wpływowi.

Należy zatem odróżnić epizod zastosowania wpływu w obliczu pragnienia realizacji celu jednostki lub organizacji od nagminnego i ciągłego wpływu na osobę w celu kontroli jej życia. To pierwsze zachowanie nie niesie za sobą tak negatywnych skutków, jak to drugie.

W relacjach osobistych manipulacja może przybierać różne formy. Najczęściej spotykane czerwone flagi to:

Szantaż emocjonalny – grożenie odejściem lub odebraniem miłości w celu zmuszenia drugiej osoby do spełnienia swoich żądań lub oczekiwań. „Wyprowadzamy się albo składam papiery o rozwód!”
Gaslighting – przekonywanie drugiej osoby, że jej percepcja rzeczywistości jest błędna lub że jest szalona, co prowadzi do dezorientacji i wątpliwości co do własnych uczuć i doświadczeń. „Przecież nie pamiętasz tego dobrze. Zawsze przekręcasz fakty i wyolbrzymiasz sytuacje!”
Manipulacja informacjami – celowe przekręcenie lub ukrywanie informacji, aby wprowadzić drugą osobę w błąd lub uzyskać kontrolę nad sytuacją.
Zastraszanie lub groźby – grożenie fizyczną lub emocjonalną przemocą, aby zmusić inną osobę do wykonania określonych działań lub podjęcia określonych decyzji. „Przebierz się, bo wyglądasz jak panna lekkich obyczajów, albo sam Cię przebiorę!”
Gra na emocjach – wmawianie drugiej stronie, że jest odpowiedzialna za problemy lub konflikty w relacji, wykorzystując poczucie winy lub lęku. „To Twoja wina, gdybyś mówił normalnie, to bym tego nie zrobiła!”
Izolacja – próby izolowania partnera od przyjaciół, rodziny lub innych źródeł wsparcia. „Oni nastawiają Cię przeciwko mnie! Przez nich nie możemy być szczęśliwi.”

Manipulacja może prowadzić do utraty zaufania, obniżenia samooceny oraz naruszenia granic osobistych, co negatywnie wpływa na nasze zdrowie psychiczne oraz jakość relacji międzyludzkich.

Czym jest toksyczna relacja?

Toksyczna relacja to rodzaj relacji między dwiema osobami, który charakteryzuje się długotrwałym negatywnym wpływem na zdrowie psychiczne, emocjonalne i fizyczne przynajmniej jednej z osób uczestniczących. W toksycznych relacjach dominują negatywne emocje, konflikty, manipulacje, brak szacunku oraz niezdrowa dynamika w interakcjach.

Osoby zaangażowane w toksyczną relację mogą odczuwać stres, lęk, poczucie osamotnienia, niską samoocenę i inne negatywne skutki. Toksyczne relacje często prowadzą do znacznego obniżenia jakości życia i mogą mieć poważne konsekwencje dla dobrostanu psychicznego i emocjonalnego osób w nich uczestniczących.

Oto kilka wskaźników toksycznej relacji:

Brak szacunku – nieustanne lekceważenie lub krytyka ze strony partnera
Manipulacja – regularne próby manipulacji drugą osobą, zmierzanie do kontrolowania jej zachowania, decyzji lub emocji.
Ciągłe konflikty – występowanie dużej ilości konfliktów, które nie są konstruktywnie rozwiązywane i nawarstwiają się.
Nieuzasadniona kontrola – jedna osoba próbuje kontrolować życie, działania lub kontakty drugiej osoby bez jej zgody.
Brak równowagi – w relacji jedna ze stron poświęca więcej uwagi, czasu i energii na zaspokojenie potrzeb drugiej osoby, co prowadzi do zrezygnowania ze swoich potrzeb i nierównowagi w relacji.
Odczuwanie negatywnych emocji – częste i przytłaczające uczucie smutku, złości, lęku lub stresu związane z interakcjami z partnerem.
Izolacja – jedna osoba stara się izolować drugą od przyjaciół, rodziny lub innych źródeł wsparcia, co prowadzi do zwiększenia zależności od partnera.

Obecność jednego lub kilku z tych znaków niekoniecznie oznacza, że cała relacja jest toksyczna, ale może to być sygnał, że warto bliżej przyjrzeć się dynamice relacji i jej zdrowemu funkcjonowaniu. Czasami pomocna w takiej sytuacji może być terapia par, podczas której partnerzy pracują nad dotarciem do ważnych potrzeb każdej ze stron i uczą się je efektywnie wyrażać.

Jak bronić się przed manipulacją i toksycznymi relacjami?

Aby skutecznie bronić się przed manipulacją i toksycznymi relacjami, istotne jest budowanie granic i asertywności. Budowanie granic pozwala na ustawienie jasnych ram dla interakcji z innymi i określa, jakie zachowania są akceptowalne, a jakie nie. Poprzez rozwijanie asertywności w relacjach, stajemy się pewniejsi siebie i zdolni do wyrażania swoich potrzeb i uczuć w sposób zdecydowany i szanujący zarówno siebie, jak i innych.

Efektywna komunikacja również odgrywa istotną rolę w obronie przed manipulacją, ponieważ pozwala na klarowne wyrażenie siebie oraz wykrywanie zabiegów manipulacyjnych drugiej osoby. Rozwój samoświadomości sprzyja unikaniu pułapek manipulacji, ponieważ osoba świadoma swoich potrzeb, wartości i granic jest mniej podatna na te techniki.

Wreszcie zdrowe “ja” pełni nie mniej ważną rolę, budując odporność na manipulację i toksyczne relacje poprzez utrzymywanie własnej wartości i pewności siebie.

Warto pamiętać o wsparciu psychologicznym, jakie daje psychoterapia indywidualna, jako opcji, gdy sytuacja staje się trudna. Z właściwym wsparciem odbudujemy zasoby psychiczne i emocjonalne, aby poradzić sobie z zaistniałą sytuacją i ograniczyć ryzyko jej powtórzenia w przyszłości. Czasami trudno się zorientować, że związek jest toksyczny, bo najczęściej nie jesteśmy świadomi manipulacji, jakiej jesteśmy poddawani. Natomiast kiedy pogarsza się nasze zdrowie psychiczne, odczuwamy ciągły lęk, stres, rezygnację czy nawet objawy depresji – mogą być to pierwsze sygnały, aby skorzystać z konsultacji psychologicznej i z pomocą specjalisty przyjrzeć się naszej sytuacji.

Umiejętność rozpoznawania manipulacji i toksycznych relacji może być kluczem do zapobiegania negatywnym skutkom tych zjawisk. Należy być świadomym, jakie zachowania wskazują na te zjawiska, obserwować częstotliwość ich występowania oraz sprawdzać ich wpływ na nasze samopoczucie i relacje z innymi. Warto również zaufać intuicji i nie bagatelizować sygnałów ostrzegawczych. A także korzystać z pomocy specjalistów, aby otrzymać wsparcie, narzędzia i strategie potrzebne do radzenia sobie z trudnościami i rozwijania zdrowszych relacji.

16 styczeń 2023

Nowy rok – nowe wyzwania

Magdalena Kępista-Lajčák Aktualności, Nowy rok, Psychoterapia indywidualna, Terapia młodzieży

Skończył się rok 2022, a zaczął 2023, mamy styczeń. To często czas podsumowań oraz postanowień noworocznych. Od tego, jaki będzie nadchodzący czas zależy nie tylko nasze zdrowie fizyczne, ale również psychiczne. Dobre samopoczucie sprawia, że łatwiej nam przychodzi mierzenie się z wyzwaniami w życiu prywatnym i zawodowym, łatwiej nam wtedy cieszyć się codziennym życiem. Podejmowane działania podczas codziennego funkcjonowania nie powinny być tylko obowiązkami. Starajmy się czerpać z tego radość. Jeżeli jest to trudne i wydaje nam się, że cały czas nic się nie zmienia, to warto poszukać pomocy specjalisty, być może psychoterapia indywidualna pomoże w długim terminie dokonać zmian, których potrzebujemy.

Nowy rok, to nowa droga w przyszłość. Może właśnie będzie dobrym momentem, by zacząć mierzenie się z doskwierającymi problemami? Z pomocą psychoterapeuty łatwiej jest przechodzić przez takie trudności, jak depresja, obniżenie nastroju, niskie poczucie własnej wartości, objawy lękowe i ataki paniki, częste krytykowanie siebie, problemy w relacjach, trudności w wyrażaniu emocji, wybuchy złości, czy uzależnienia. Problemy, których doświadczamy mają wpływ na jakość naszego codziennego funkcjonowania, na życie prywatne i zawodowe. Psychologowie oraz psychoterapeuci nie zajmują się tylko objawami, ale często szukają źródła, przyczyny problemu. Człowiek tylko w chwili narodzin jest czystą kartą. Po drodze doświadcza różnych zdarzeń, które mogą w efekcie mieć wpływ na jego postawę, zachowanie, osobowość. Problemy nie biorą się znikąd, nawet jeśli sama osoba posiadająca je nie ma świadomości, co jest ich przyczyną. Psychoterapia indywidualna pomaga też uświadomić to sobie i wypracować nowy sposób funkcjonowania.

Ponadto pamiętajmy o tym, że niektóre dolegliwości psychiczne koniecznie wymagają leczenia. Przykładem jest depresja. Ta choroba jest przez wielu bagatelizowana, a przecież może prowadzić do upadków w życiu osobistym, zawodowym, a nawet do samobójstwa, gdy się zaniedba leczenie. Te pierwsze kroki nigdy nie są łatwe, ale, kiedy próbujemy, zawsze jest szansa na powodzenie. Pierwszym krokiem jest w wielu przypadkach konsultacja psychologiczna. To wtedy klient nakreśla psychoterapeucie problematykę sytuacji, w jakiej się znajduje. Specjalista dobiera najbardziej odpowiednią formę pomocy. Może to być psychoterapia indywidualna, interwencja kryzysowa, albo konsultacja z innym specjalistą. Czasem na określenie sposobu działania potrzeba kilku spotkań.

Ważnym postanowieniem noworocznym może też być podjęcie próby rozwiązania problemów rodzinnych. Relacje rodzinne są źródłem bardzo ważnej więzi dla funkcjonowania i rozwoju człowieka. Narastające w rodzinie konflikty na dłuższą metę ciągną nas w dół i sprawiają, że ludzie się od siebie oddalają. Dodatkowo ma to wpływ na rozwój dzieci, zwłaszcza w przypadku, gdy są one świadkami kłótni pomiędzy rodzicami.

W jakich problematycznych sytuacjach warto zasięgnąć pomocy? Wspomniane już kłótnie i kłopoty w codziennej komunikacji, odmienne oczekiwania względem związku, spędzania wspólnego czasu, czy wychowywania dzieci, poczucie oddalenia od siebie i utraty bliskości, obniżenie satysfakcji z bycia w relacji, brak wzajemnego zainteresowania sobą nawzajem, trudności ze stawianiem granic w relacji, kryzysowe wydarzenie, jak na przykład zdrada, śmierć bliskiej osoby, czy choroba jednego z partnerów, albo napięcia związane ze zmianami w życiu pary, na przykład: wspólne zamieszkanie, ślub.

Zanim zacznie się terapia, odbywa się spotkanie konsultacyjne, podczas którego specjalista sprawdza, czy w danym momencie terapia pary jest najlepszym rozwiązaniem, czy też na samym początku skuteczniejsza będzie psychoterapia indywidualna. Terapia pary pomaga przyjrzeć się relacjom, zrozumieć źródła konfliktów i nauczyć się konstruktywnie je rozwiązywać. Celem pracy z taką parą jest pokonanie doświadczanych trudności w związku, poprawa komunikacji i wzajemnego zrozumienia, a także wzmocnienie więzi między partnerami. Opisane kłopoty w związkach zdarzają się często, jesteśmy tylko ludźmi i kryzysy w związkach są normalną sytuacją. Ważne jest to, że można nauczyć się z nich wychodzić.

Czasami pomocy w rodzinie potrzebują też młodsi jej członkowie, okres dorastania, to bardzo trudny czas, w którym młodzież mierzy się z dużymi zmianami, też hormonalnymi. Nie są to już dzieci, ale też nie dorośli, trudniej jest się dogadać z rówieśnikami, nauczycielami czy rodzicami. Młoda osoba zaczyna wyodrębniać się do dorosłości, wchodzi w okres buntu. Czasami w tym czasie potrzebne jest wsparcie osoby, która w pełni będzie akceptowała młodego człowieka, bez oceniania i stawiania mu wymagań jak w szkole. Pomocna wtedy bywa psychoterapia młodzieży, przy wsparciu terapeuty nastolatek może nauczyć się budowania pewności siebie, dobrego dla siebie wchodzenia w relacje z ludźmi, a także stawiania granic w trudnych sytuacjach.

Rok 2023 może być też rokiem, w którym zadbamy o siebie, o możliwość rozwoju w określonej sferze życia. Można dla samorozwoju zdecydować się na warsztaty, takie jak z zakresu asertywności, efektywnej komunikacji w życiu osobistym i zawodowym, komunikacji opartej na empatii czy radzenia sobie ze stresem. Dla specjalisty w tym zakresie ważny jest rozwój konkretnych umiejętności i praktykowanie ich poprzez ćwiczenia, gry, symulacje rozmów oraz zadania grupowe. Takie zajęcia mogą pomóc w radzeniu sobie w różnych sytuacjach w szkole, na uczelni, w pracy, a nawet w domu.

Zmiany w życiu wywołują często uczucie stresu, ale jednocześnie to one sprawiają, że się rozwijamy, kształtujemy i naprawiamy relacje z innymi ludźmi, spełniamy marzenia te mniejsze i większe, a co najważniejsze czerpiemy radość z życia. Nasze dolegliwości, czy problemy mogą nam w tym przeszkadzać. Ale nie ma problemu, który nie znalazłby dobrego rozwiązania. Jeśli nie potrafimy dojrzeć go sami, poprośmy o pomoc specjalistę. Niech 2023 rok będzie nie tylko lepszy od poprzedniego, ale także stanie się nowym rozdziałem, w którym zrobimy kilka, albo więcej, kroków do przodu. Prośba o pomoc nie jest oznaką słabości, a wiąże się z ogromną siłą, którą przekładamy na motywację do sprawienia, by życie nasze i bliskich nam osób było lepsze. Dlatego warto się odważyć i zrobić ten pierwszy krok ku zmianie.