Oliwia Gede-Niewiadomska

Terapia przez ciało jest gałęzią psychologii somatycznej, której założeniem jest to, że ludzie nadają sens i angażują się w swoje życie poprzez myśli i emocje, ale zawsze przy fundamentalnym współudziale ciała.

Pomimo tego, że ruchy ciała są podstawą naszej zorientowanej egzystencji w świecie, często postrzegamy je nie więcej niż jako zmianę lokalizacji w przestrzeni. Ciało jednak kształtuje się w świecie przez relacje i doświadczenia, nie tylko przez dynamikę.

Ciało razem z umysłem, nawzajem się zasilają tworząc połączoną jedność. Im lepiej współdziałają tym lepsza jest jakość naszego życia. Terapia przez ciało koncentruje się na połączeniu między ciałem i umysłem, działając dobroczynnie i uwzględniając gesty, dotyk, oddech i inne doznania płynące z ciała.

Praca z ciałem – krótka historia

Praca z ciałem to koncepcja terapeutyczna, która ewoluowała w czasie. Jej twórcą był psychoanalityk Wilhelm Reich, uczeń Zygmunta Freuda. W swojej pracy połączył aspekt analityczny z somatycznym. Zaobserwował on, że pewne doświadczenia życiowe odciskają piętno w ciele i objawiają się w jego postawie w formie różnych charakterystyczny wzorców.

Reich skategoryzował psychiczne i emocjonalne symptomy i dopasował do nich techniki terapeutyczne oraz ćwiczenia dając tym samym podwaliny nowoczesnym formom pracy z ciałem w gabinecie.

Obecnie pole psychoterapii znacznie poszerzyło się o wiedzę z zakresu neurologii oraz kognitywistyki. Terapia przez ciało przyjęła dziś bardzo zróżnicowane formy: od dynamicznej terapii tańcem, przez somatic experiencing i pracę z osobami dotkniętymi traumą, focusing, metodyczną pracę z ćwiczeniami bioenergetycznymi w terapii Lowena, po znajdującą szerokie zastosowanie w szpitalach terapię sensomotoryczną.

Terapia ciałem – jak korzystać z mądrości i zasobów ciała?

Jak wiele terapii, tak i terapia ciałem opiera się na dialogu między klientem a terapeutą, ale poszerza wymianę słowną o bardziej aktywne i eksperymentalne doświadczenia pracy angażujące fizyczność.

Ciało jest mądre i żeby korzystać z jego pełnych cennych informacji komunikatów, trzeba się nauczyć słuchać go i rozumieć. W procesie terapii ciałem można odkryć w jaki sposób ruchy ciała, a także sylwetka i mechanizmy fizjologiczne człowieka przystosowały się do otaczających go okoliczności, tak by umożliwić mu przetrwanie i zwiększyć dobrostan.
 
Można też rozpoznać ciało jako zasób – żywe, stale zmieniające się źródło informacji i energii, które nieustannie zasila nasze funkcje biologiczne i umysłowe. Można nauczyć się wykorzystywać jego potencjał do realizacji życiowego celu, wejść głęboko w swoje doświadczenia po to, by ucieleśnić to, kim się jest.

Psychoterapia przez ciało – jakie pojawiają się trudności?

Odbudowanie łączności z ciałem, podczas psychoterapii przez ciało, może początkowo stanowić dla klienta trudność, wzbudzać niepokój czy przytłoczenie. Często nasze ciała są dla nas nieprzewidywalne, budzą poczucie wstydu, rodzą obawy, że praca z aspektem fizycznym może przywołać bolesne wspomnienia lub doznania.

Ciekawość, otwartość, łagodność dla siebie i cierpliwość osoby, która zgłasza się na psychoterapię przez ciało umożliwia, by w obecności troskliwego towarzystwa terapeuty rozwijać się.

Ten rozwój polega na nauce samoregulacji oraz odkryciu drogi do zrozumienia i akceptacji, a następnie do zmiany starych, nieaktualnych wzorców zachowań, które już przestały nam służyć. Dzięki analizie naszej obecności w ciele, pobudzaniu świadomości tego, jakie ono ma znaczenie w naszym życiu, możemy nauczyć się jak czuć się bezpiecznym w świecie i jak pozostawać w połączeniu ze sobą.

Kiedy terapia ciałem może być pomocna?

Terapia ciałem jest procesem, w którym ciało jest naszym przewodnikiem w procesie terapeutycznym, to ono sygnalizuje, kiedy zaszła zmiana. Niezależnie od tego czy symptomy problemu klienta ukazują się w ciele czy w umyśle, psychoterapia szuka ich źródła, po to by przywrócić człowiekowi orientację we własnym życiu i pomóc odbudować spontaniczność reakcji w kontakcie ze światem.

Tak ciało jak i umysł przechowują skutki traum, nadużyć, kodują zaburzenia we wczesnym rozwoju, które stają się przeszkodą na drodze do życiowego dobrostanu i integracji; hamują naszą witalność.

Kiedy efekty trudnych doświadczeń manifestują się w ciele jako bezsenność, zmęczenie lub chroniczne bóle o trudnym do zdiagnozowania pochodzeniu to mówimy o somatyzacji. Somatyzacja od słowa soma, czyli ciało, negatywnie wpływa na naszą jakość życia, w tym codzienne funkcjonowanie, nastrój i relacje. Terapia ciałem pomaga dotrzeć do przyczyny i zminimalizować konsekwencje takiego dyskomfortu.

Na co pomaga praca z ciałem?

Badania wykazały pozytywny wpływ terapeutyczny pracy z ciałem na stany niepokoju i fobie. Niektórzy z naukowców dowodzą, że u ich podłoża leży lęk, który odczuwany jest z równą intensywnością na poziomie ciała i umysłu. Metodyczna uważność na ciało w pracy terapeutycznej pomaga uświadomić sobie i nauczyć się rozładowywać związane z tym stanem emocjonalnym fizyczne napięcia.

Pomocny efekt pracy z ciałem mogą odnotować osoby, które doświadczyły traumy. Dzięki stworzonej przez Petera Levina terapii SE – somatic experiencing, mogą one z poziomu ciała, przekształcić traumatyczny wstrząs, gwałtowny uraz psychiczny czy dawne rany emocjonalne. Metoda ta wspomaga osoby, które doświadczyły katastrofy, wypadku, straty bliskiej osoby, przeszły poważną operację lub doznały nagłego ataku przemocy. SE uczy jak na powrót odnaleźć swoją regulację, powrócić do stanu integracji i mocy oraz odbudować zaufanie do świata zewnętrznego.

Praca z ciałem odgrywa też istotną rolę w pracy terapeutycznej z  osobami dotkniętymi depresją. Wspierające proces terapeutyczny interwencje somatyczne wspomagają u osób o tendencjach depresyjnych umiejętność wyrażania emocji, które zostały zablokowane na poziomie ciała, co prowadzi do ulgi, a finalnie lekkości w sercu – czuciowym centrum depresji. W procesach z zastosowaniem pracy z ciałem znacząco wzrasta też odczucie kontaktu z samym sobą.

Jak wygląda terapia przez ciało?

Terapia przez ciało może być doświadczana z różną intensywnością. W niektórych podejściach – takich jak terapia Lowena, czy somatic experiencing – struktura procesu terapeutycznego skoncentrowana jest na ciele, w innych nurtach elementy pracy z ciałem mogą być włączone uzupełniająco.

Czasem terapeuta może też poprosić klienta o uczestnictwo w dodatkowych, poszerzających czucie i świadomość ciała zajęciach (np. midfulness – trening uważności), które stają się komplementarne do cotygodniowej pracy w gabinecie. W każdym wypadku poszerzenie procesu o pracę z ciałem przynosi wiele korzyści.

Dzięki zwiększonej świadomości ciała możemy nauczyć się rozumieć i wykorzystywać płynące z niego sygnały po to, by lepiej orientować się w życiu, podejmować korzystne decyzje, czynić sprzyjające nam wybory, efektywnie działać. Umiejętność czytania ciała wzmacnia pewność siebie i pomaga tworzyć dobre nawyki, dzięki którym możemy zdrowo wzrastać i realizować nasz potencjał.

Korzyści z pracy z ciałem

Oto przykłady jak terapeutyczna praca z ciałem może przyczynić się do tworzenia dobrostanu w życiu codziennym:

• Ciało pomaga w uwolnieniu zablokowanych emocji. Przestrzeń terapeutyczna wspiera w bezpiecznym wyrażaniu siebie, uwolnieniu się od blokad i napięć co poprawia stabilne i uregulowane funkcjonowanie organizmu oraz wpływa na naszą bardziej świadomą obecność w relacjach.
• Kontakt z ciałem budowany poprzez regularną pracę terapeutyczną przyczynia się do zmniejszenia fizycznego dyskomfortu – redukuje napięcia, uświadamia strukturalne nawyki, pozwala doświadczyć siły, elastyczności i odporności ciała.
• Praca z ciałem i umysłem potrafi też pozytywnie wpłynąć na zwiększenie tolerancji na odczucia bólu i znacząco poprawia komfort osobom dotkniętym chorobami, w których symptomem jest chroniczna obecność bólu.
• Zwiększona świadomość połączenia pomiędzy ciałem a umysłem prowadzi do lepszego zarządzania stresem i emocjonalnej samoregulacji. Umożliwia też kontakt z odczuciem wewnętrznego spokoju, które może stać się kotwicą do funkcjonowania w nowoczesnym świecie.

Terapia ciałem i jej leczące aspekty

Terapia ciałem służy jako przeciwwaga dla mechanizmów utrwalających cierpienie i zaburzony proces rozwoju. Włączenie ciała do procesu terapeutycznego czyni go holistycznym.

Wybierając nurt terapeutyczny warto zwrócić uwagę na to, że niektóre opierają się głównie na opisie doznań płynących z ciała podczas gdy inne angażują ciało bezpośrednio. Dobrze jest zapoznać się z bardzo różnorodnymi metodami pracy terapeutów, dynamiką terapii i jej celem, aby znaleźć taką, która trafnie odpowie na nasze potrzeby. Każdy nurt terapeutyczny włączający perspektywę cielesną bierze jednak pod uwagę stałe ważne punkty analizy o których warto wiedzieć. Analizowane obszary to:

• gesty – które są źródłem komunikacji niewerbalnej i wspomagają wyrażanie uczuć

• postawa ciała – jego zmiany strukturalne takie jak napięcia, zablokowania i kompensacje

• oddech – jego rytm, jakość, głębokość, przepływ i blokowanie

• witalność – która dotyczy wzorców korzystania z zasobów energetycznych ciała

• ugruntowanie – czyli świadome osadzenie ciała w tu i teraz, zakorzenienie, które pozwala na bezpieczne fizyczne doświadczanie i integrowanie procesów mentalnych

• mechanizmy kontrolowania ekspresji, czyli tak zwane maski, zbroje i pancerze

W toku terapii ciałem dążymy do tego by móc zaufać ciału i witalnie, spontanicznie reagować na różne okoliczności, które przynosi nam życie. W wyniku terapii zyskujemy większą świadomość siebie, a wraz z nią przychodzą zmiany na płaszczyźnie psychologicznej i płaszczyźnie ciała. Kiedy przeistacza się nasz sposób myślenia, przekształcają się też reakcje emocjonalne, zachowania, a finalnie nawet wzorce mięśniowe.

Jeśli chcesz sprawdzić, na czym polega psychoterapia przez ciało, umów się na wizytę konsultacyjną w Gabinet Liberi Psychoterapia Warszawa: Nasi psychoterapeuci, po pierwszych konsultacjach, dopasują odpowiednią dla Ciebie metodę pracy terapeutycznej. Zapraszamy również na grupę rozwojową dla kobiet na której wykorzystujemy elementy pracy z ciałem.