Moda na ADHD: Dlaczego teraz “wszyscy” mają ADHD?

W ostatnich latach ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) staje się coraz częściej stawianą diagnozą u osób dorosłych. W mediach społecznościowych i w kulturze popularnej można zauważyć rosnącą liczbę osób otwarcie mówiących o swoim doświadczeniu z tą kondycją. Czy to oznacza, że mamy do czynienia z „modą na ADHD”? A może lepiej rozumiemy tę właściwość układu nerwowego i skuteczniej ją diagnozujemy?

Czym jest ADHD u dorosłych?

ADHD to zaburzenie neurobiologiczne, które objawia się problemami z koncentracją, nadmierną impulsywnością i trudnościami w organizacji. U dorosłych może przejawiać się jako trudność w zarządzaniu czasem, zapominalstwo czy chroniczne spóźnienia. Szacuje się, że 70-80% przypadków ADHD ma podłoże genetyczne i jest związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem połączeń między różnymi obszarami mózgu, w tym kory przedczołowej odpowiedzialnej za planowanie i kontrolę impulsów.

Skąd się biorą te deficyty?

Przyczyny biologiczne ADHD są wielowymiarowe i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Do czynników ryzyka należą:

• Predyspozycje genetyczne – osoby z ADHD często mają bliskich krewnych z podobnymi objawami.
• Czynniki prenatalne – ekspozycja płodu na toksyny (np. alkohol, nikotyna) może zwiększać ryzyko ADHD.
• Czynniki środowiskowe w dzieciństwie – niedobory snu, niedobory żywieniowe (np. brak kwasów omega-3), przewlekły stres i zaburzenia relacji z rówieśnikami mogą nasilać objawy ADHD​.

Te neurobiologiczne różnice sprawiają, że ADHD nie jest jedynie kwestią „słabej woli” czy „złego wychowania”, lecz realną dysfunkcją, która wymaga specjalistycznego wsparcia i leczenia.

„Kiedyś tyle tego nie było” – Skąd Wzrost Diagnoz ADHD?

„Kiedyś tyle tego nie było” – to częsta opinia, gdy mowa o ADHD. W rzeczywistości ADHD istniało zawsze, ale przez lata było słabo rozumiane i rzadko diagnozowane. W przeszłości osoby z objawami ADHD często były błędnie oceniane jako „leniwe”, „chaotyczne” lub „nieodpowiedzialne”. Dziś jednak wiemy, że ADHD ma solidne podstawy neurobiologiczne, a wzrost liczby diagnoz wynika z kilku kluczowych czynników.

1. Lepsza Świadomość i Wiedza

Jeszcze kilkanaście lat temu ADHD u dorosłych było niemal niewidoczne w diagnostyce. Objawy takie jak trudności w koncentracji, impulsywność czy problemy z organizacją były przypisywane osobowości, stresowi lub braku motywacji. Obecnie nauka potwierdza, że ADHD utrzymuje się przez całe życie, choć jego manifestacja zmienia się z wiekiem. Dzięki rosnącej wiedzy więcej osób może lepiej rozumieć swoje trudności i szukać pomocy​.

2. Postęp w Diagnostyce

Rozwój narzędzi diagnostycznych oraz aktualizacja kryteriów pozwoliły lepiej dostosować je do specyfiki ADHD u dorosłych. Objawy takie jak trudności w zarządzaniu czasem, chroniczne zapominalstwo czy problemy z kontrolą emocji, które wcześniej były ignorowane, są teraz rozpoznawane jako część ADHD​.

3. Zmiana Społecznych Norm

Dzięki większej otwartości w rozmowach o zdrowiu psychicznym zmniejszyło się społeczne piętno związane z diagnozą. W przeszłości ADHD było mylnie postrzegane jako problem „źle wychowanych dzieci”. Obecnie ludzie chętniej przyznają się do swoich trudności i szukają wsparcia, co również wpływa na wzrost liczby diagnoz​.

Wzrost liczby diagnoz ADHD nie oznacza, że społeczeństwo „słabnie psychicznie”. To raczej dowód na postęp nauki i zmiany w podejściu do zdrowia psychicznego. Coraz więcej osób może lepiej rozumieć swoje trudności i uzyskać odpowiednie wsparcie. ADHD to efekt neurobiologicznych różnic w  funkcjonowaniu mózgu – skuteczna diagnoza oraz psychoterapia mogą pomóc w lepszym radzeniu sobie z codziennością oraz z negatywnym obrazem siebie i zaniżonym poczuciem własnej wartości, z jakimi bardzo często borykają się dorosłe osoby z niezdiagnozowanym ADHD. 

Największe Mity o ADHD

Mimo że wiedza o ADHD znacząco wzrosła, wciąż wokół tej diagnozy krąży wiele nieporozumień. Poniżej omówimy najczęstsze mity i wyjaśnimy, dlaczego nie mają one podstaw naukowych.

Mit 1: „ADHD to wymysł”

To jeden z najbardziej rozpowszechnionych i szkodliwych mitów. ADHD jest dobrze udokumentowaną kondycją neurobiologiczną. Badania z zakresu neuroobrazowania wykazały różnice w strukturze i funkcjonowaniu mózgu u osób z ADHD, zwłaszcza w obszarach odpowiedzialnych za kontrolę impulsów i uwagę, takich jak kora przedczołowa czy układ dopaminergiczny​.

Światowe organizacje zdrowotne, w tym WHO i Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA), uznają ADHD za rodzaj neuroróżnorodności, której konsekwencje mogą mieć ogromny wpływ na życie osób ich doświadczających, jeśli zostaną zignorowane.​.

Mit 2: „ADHD to problem dzieci”

Chociaż ADHD często diagnozowane jest w dzieciństwie, to nie „znika” ono z wiekiem. Objawy u dorosłych mogą przyjmować inną formę. Zamiast klasycznej nadpobudliwości, dorośli często zmagają się z chronicznym zapominalstwem, trudnościami w organizacji i zarządzaniu czasem, a także problemami w kontrolowaniu emocji​.

Badania wskazują, że około 60% dzieci z ADHD będzie nadal odczuwać objawy w dorosłości. Dlatego rozpoznawanie i leczenie ADHD u dorosłych jest równie ważne, jak u dzieci​.

Mit 3: „Osoby z ADHD są po prostu leniwe”

ADHD nie ma nic wspólnego z lenistwem. W rzeczywistości osoby z tym zaburzeniem często wkładają ogromny wysiłek w codzienne zadania, które dla innych mogą wydawać się proste. Problemem nie jest brak motywacji, ale trudność w utrzymaniu uwagi i przełamywaniu impulsów.

Należy pamiętać, że wiele osób z ADHD może doświadczać „paraliżu wykonawczego” – stanu, w którym, mimo świadomości konieczności wykonania zadania, nie są w stanie go rozpocząć. To nie kwestia lenistwa, ale neurologicznych różnic w funkcjonowaniu mózgu​.

Mit 4: „Każdy czasem jest roztargniony, więc ADHD to przesada”

Wiele osób miewa problemy z koncentracją czy organizacją, ale różnica polega na skali i intensywności objawów u osób z ADHD, które wpływają na wiele aspektów życia, od relacji międzyludzkich po funkcjonowanie zawodowe. U osób z ADHD te trudności są chroniczne i utrzymują się przez całe życie, znacznie utrudniając codzienne funkcjonowanie​, bardzo często przyczyniając się do zaniżonej samooceny, nasilonego lęku przed odrzuceniem czy nawet depresji. 

Mit 5: „ADHD to efekt współczesnego stylu życia i technologii”

Choć dzisiejszy szybki tryb życia może nasilać objawy ADHD, zaburzenie to istnieje od zawsze. Wzrost liczby diagnoz wynika z lepszej wiedzy, a nie z „tworzenia” nowego problemu. ADHD ma podłoże biologiczne i nie jest wynikiem korzystania z urządzeń cyfrowych czy presji współczesnego świata​.

Mit 6: „Leki na ADHD to tylko sposób na kontrolowanie dzieci”

Farmakoterapia ADHD, choć budzi kontrowersje, jest jedną z najbardziej skutecznych form leczenia. Stymulanty, takie jak metylfenidat, pomagają regulować poziomy dopaminy w mózgu, co może znacząco poprawić koncentrację i kontrolę impulsów. Leki te są starannie przepisywane i monitorowane, aby zapewnić ich bezpieczeństwo i skuteczność​.

Życie z Osobą z ADHD – Jak Wspierać i Współpracować?

Życie z osobą z ADHD może być pełne wyzwań, ale też wyjątkowo satysfakcjonujące, jeśli podejść do tego z odpowiednim zrozumieniem i wsparciem. Kluczem jest dostosowanie codziennej komunikacji i organizacji do specyficznych potrzeb partnera, dziecka czy przyjaciela z ADHD. Oto kilka praktycznych wskazówek, które mogą pomóc.

1. Unikaj Krytyki i Skup się na Wsparciu

Osoby z ADHD często borykają się z zapominaniem o ważnych terminach, trudnościami w organizacji czy impulsywnymi decyzjami. Zamiast krytykować za te zachowania, warto skupić się na poszukiwaniu rozwiązań. Pamiętaj, że te trudności wynikają z różnic neurobiologicznych, a nie z braku chęci czy wysiłku.

Praktyczna wskazówka: Zamiast mówić „Dlaczego znowu o tym zapomniałeś?”, spróbuj powiedzieć „Zastanówmy się, jak możemy to lepiej zaplanować na przyszłość”. Dzięki temu rozmowa staje się bardziej konstruktywna.

2. Wspólne Planowanie i Korzystanie z Narzędzi Organizacyjnych

Jednym z najskuteczniejszych sposobów wsparcia jest pomoc w organizacji codziennych zadań. Można to osiągnąć poprzez wspólne ustalanie planów i wprowadzanie systemów, które ułatwią zarządzanie czasem.

• Kalendarze i aplikacje przypominające: Narzędzia takie jak cyfrowe kalendarze, aplikacje do zarządzania zadaniami (np. Todoist, Trello) czy po prostu przypomnienia w telefonie mogą pomóc w śledzeniu zadań i terminów.
• Listy zadań: Wspólne tworzenie list rzeczy do zrobienia może pomóc w utrzymaniu porządku i zmniejszeniu stresu.

3. Ustal Jasne Oczekiwania i Komunikuj się Otwarty

Jasna, konkretna komunikacja jest kluczowa. Osoby z ADHD mogą mieć trudności z interpretowaniem subtelnych sugestii lub zapamiętywaniem szczegółowych i skomplikowanych instrukcji.

Praktyczna wskazówka: Formułuj krótkie, bezpośrednie komunikaty, np. zamiast „Może byś posprzątał, gdy będziesz mieć chwilę”, powiedz „Proszę, posprzątaj w kuchni po obiedzie”.

4. Zachęcaj do Wykorzystania Silnych Stron

Osoby z ADHD często wyróżniają się kreatywnością, energią i empatią. Mogą mieć niesamowite pomysły, być świetnymi w rozwiązywaniu problemów czy spontanicznym generowaniu nowych rozwiązań. Ważne jest, aby te mocne strony były doceniane i wykorzystywane.

Praktyczna wskazówka: Wspieraj pasje i zainteresowania osoby z ADHD. Daj przestrzeń na realizację kreatywnych projektów, co może być dla niej źródłem satysfakcji i motywacji.

5. Zadbaj o Własne Granice i Komfort

Choć wsparcie jest kluczowe, ważne jest również, aby dbać o własne potrzeby. Życie z osobą z ADHD może być intensywne, dlatego warto otwarcie rozmawiać o swoich granicach i oczekiwaniach.

Praktyczna wskazówka: Ustal wspólne reguły dotyczące organizacji domu czy podziału obowiązków, aby każda strona czuła się komfortowo.

6. Zrozumienie i Akceptacja Są Fundamentem

Najważniejszym elementem wspierania bliskiego z ADHD jest empatia i akceptacja. Właściwe leczenie – psychoterapia, treningi umiejętności organizacyjnych czy farmakoterapia – może pomóc osobie z ADHD w lepszym zarządzaniu objawami. Jednak codzienne wsparcie ze strony bliskich jest równie istotne, aby mogła w pełni wykorzystać swój potencjał i czuć się zrozumiana.

Pamiętaj: ADHD nie definiuje osoby, ale może wpływać na to, jak doświadcza ona świata. Twoje wsparcie może znacząco poprawić jej jakość życia, a także wzbogacić Waszą relację.

Kiedy warto rozważyć zgłoszenie się na diagnozę ADHD?

Jeśli zauważasz u siebie trudności, które wpływają na codzienne funkcjonowanie, warto zastanowić się nad konsultacją ze specjalistą w celu diagnozy..

Symptomy, które mogą sugerować obecność ADHD, to m.in.dysregulacja uwagi czyli duże trudności z koncentracją na zadaniach – chyba, że zadanie jest bardzo interesujące, wówczas pojawiają się trudności z przerwaniem go i zaniedbanie innych obowiązków. Często odkładasz ważne obowiązki na później, mimo świadomości ich wagi, co może prowadzić do dużego stresu. Zauważasz trudności w organizacji – gubisz rzeczy, zapominasz o terminach, co może być objawem trudności z planowaniem i koncentracją.

Często czujesz się przytłoczony obowiązkami, a motywacja do ich wykonania jest ograniczona, co utrudnia skuteczne zarządzanie czasem. Dodatkowo, w rozmowach codziennych masz tendencję do przerywania innym lub reagowania zbyt szybko, co może świadczyć o problemach z impulsywnością.

Jeśli zauważasz u siebie lub bliskiej osoby wymienione wyżej objawy ADHD, umów się na konsultację z naszym specjalistą. Diagnoza ADHD i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić jakość życia. Zapraszamy do naszego gabinetu w Warszawie – razem znajdziemy najlepsze rozwiązania dla Twoich potrzeb.